Si dëmtohet pozita e fesë
Muslimanët e shekullit pesëmbëdhjetë ballafaqohen me sfida dhe pengesa të ndryshme, mirëpo problemi më i madh me të cilin ballafaqohen është shtimi i numrit të atyreve që futen në mesin e dijetarëve të fesë, kurse nuk meritojnë të jenë në mesin e tyre.
Përhapja e kësaj dukurie në mesin e muslimanëve të ahiruz-zemanit alarmon situatën dhe detyrimisht na nxitë që të mendojmë rreth zgjidhjes së kësaj gjendje të keqe.
Kur të ndalemi dhe ti mendojmë pasojat e mëdha negative që i sjell me vete paraqitja e kësaj shtrese të njerëzve, na dhemb shpirti dhe na qanë zemra për islamin dhe muslimanët.
Mendoj se pasoja më e keqe që e sjell kjo shtresë e njerëzve është përhapja e defetizmit në mesin e të rinjve dhe mos interesimin e tyre për ta mësuar fenë.
Ndoshta keqardhja jonë nuk do të ishte edhe aq e madhe, nëse ky dëmtim dhe kjo pasojë nuk do të shkaktohej nga ata që thirren në emër të fesë dhe dijes mbi fenë e All-llahut. Është shumë lehtë të kuptohet kur dëmtohet feja nga masa e gjëra, nga ata që janë injorantë, mirëpo të dëmtohet nga ata që thirren në emër të dijes dhe fesë, kjo nuk mund të gëlltitet edhe aq lehtë.
Vlera e dijetarëve
All-llahu, subhanehu ve teala, u ka caktuar pozitë shumë të lartë dijetarëve, pasiqë ata janë të zgjedhur për ta ruajtur fenë dhe përhapur Fjalën e Tija, ndaj edhe ka thënë:
“All-llahu vërtetoi se nuk ka zot tjetër përveç Tij, e dëshmuan edhe engjëjt e dijetarët, dhe se Ai është Zbatues i drejtësisë. Nuk ka zot përveç Tij, Fuqiplotit e të Urtit”. (Ali Imran: 18).
Anuloi barazimin mes atyreve që dinë dhe atyreve që nuk dinë:
” Thuaj: “A janë të barabartë ata që dinë dhe ata që nuk dinë?” Po, vetëm të zotët e mendjes marrin mësim”. (Ez-Zumer: 9).
Pastaj tregoi se cilësia më e dalluar e tyre është frika e tyre e madhe prej All-llahut, subhanehu ve teala:
” Po All-llahut ia kanë frikën nga robërit e Tij vetëm dijetarët, All-llahu është mbi gjithçka, është mëkatfalës”. (Fatir: 28).
Pjesë e frikës prej All-llahut është që mos të flasin mbi fenë pa dije dhe udhëzim, mos ti mveshin All-llahut gjëra pa dije dhe me injorancë, sepse ndalen në kufinjtë që ua ka caktuar All-llahu:
“Mos iu qas asaj për të cilën nuk ke njohuri, pse të dëgjuarit, të pamurit dhe zemra, për të gjitha këto ka përgjegjësi”. (El-Isra: 36).
Fatkeqësia e kohës tonë
Fatkeqësia e kohës tonë është futja në rradhët e dijetarëve të njerëzve që skanë lidhje aspak me dijen, mirëpo kanë marrë guximin që të flasin mbi fenë e All-llahut, të shkruajne e të flasin mbi te, kur paraqitet ndonjë çeshtje fikhore në mexhlise dhe ndeja shohim se secili mer guximin te flet dhe të jep mendimin e tij rreth asaj çeshtjeje.
Muhamed Gazaliu, rahimehull-llah, thotë:
“Lexova një libër të një inxhinieri i cili fliste për realitetin e namazit. Kishte dhënë sqarime të cilat nuk i kanë njohur muslimanët katërmbëdhjetë shekuj me rradhë. U habita me këtë çmenduri dhe guxim për të kundërshtuar ixhmanë (konsenzusin e dijetarëve) e thash: pse ky inxhinier nuk provon të manifeston intelegjencën e tij në inxhinieri në vend se ta fus veten në gjëra të kota si kjo”. (Shiko: “Nuk është prej Islamit”, fq. 56, Muhamed Gazali).
Si ky, në ditët e sodit ka shumë, fatkeqësisht, që i fusin hundët në çdo çeshtje fetare, çeshtje për të cilat në kohën e sahabeve, Omeri, radijall-llahu anhu, duheshte ti mbledh pjesmarësit e Bedrit që ta studiojnë këtë çeshtje dhe të japin vendimin fetar.
All-llahu e mëshiroftë Imam Malikun, i cili ka thënë:
“Jam duke menduar për një çeshtje më shumë se dhjetë vite, akoma nuk kam arritur te një mendim i prerë”.
Gjithashtu ka thënë:
“Më vjen ndonjë çeshtje për të cilën më duhet të mendoj netë të tëra”. (“Tertibul-Medarik”, 1/ 178).
Na shtohet habia shumë kur i shohim këta njerëz që kanë guxim të flasin për çeshtje të fesë, ku një gabim mund ti kushton dëmtim të besimit, kurse të njejtët ata kur vjen çeshtje e mjekësisë dhe barërave janë shumë të kujdeshëm dhe nuk i japin vetes të drejtë që të flasin në këtë lëmi, nga shkaku i rezikut që mund të shkaktojnë. Vallë, cila gjë është më e rëndësishme për tu kujdesur për te, besimi apo shëndeti fizik i yni?!
Këtë problem e ka vërejtur edhe Imam Ibën Rexheb Hanbeliu, rahimehull-llah, dhe është ankuar nga kjo gjendje duke thënë:
“Habi! Nëse dikush pretendon ndonjë zanat të dynjasë, me të cilën nuk e njohin njerëzit dhe nuk shohin te ai mjetet e atij zanati do ta përgënjeshtronin, nuk do tia linin në duart e tij pasurinë e tyre dhe nuk do ti mundësonin të punon këtë zanat që e pretendon. Si do të sillemi ndaj atij që pretendon se e di fenë e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, kurse asnjëherë nuk është parë duke shënuar dijen e Pejgamberit, e as që është ulur me dijetarët për ta mësuar ate”. (El-Hikem Xhedire Bil-Idhaa”).
Ndalohet të flitet pa dije mbi fenë
Duke e parë këtë rezik të madh që i kanoset fesë nga këta njerëz, dijetarët musliman e kanë potencuar me të madhe që mos të flet askush mbi fenë pa argumente dhe fakte, pa qenë meritor për të folur për një çeshtje.
Imam Shafiu, rahimehull-llah, ka thënë:
“Dijetarët obligohen që të mos flasin gjërat që nuk i dinë, sepse është duke folur mbi dijen edhe ai, i cili po të kishte heshtur, do të ishte më mirë për te dhe më afër shpëtimit, inshaAll-llah”. (Er-Risale: 41).
Imam Ibën Hazmi, rahimehull-llah, ka thënë:
“Dija dhe dijetarët nuk kanë defekt dhe dëm më të madh se sa nga të futurit në mesin e tyre, kurse nuk janë prej tyre, sepse ata janë injorantë, mirëpo mendojnë se dinë, prishin dhe mendojnë se janë duke ndrequr”. (“Mudavatun-Nufus”, fq. 67).
Shejhul-Islam Ibën Tejmiu, rahimehull-llah, ka thënë:
“Askujt nuk i lejohet të flet mbi fenë pa dije dhe nuk i lejohet ta ndihmojë atë që flet mbi fenë pa dije apo fut ne te gjëra që s’janë të saja”. (“Mexhmuul-Fetava”, 22/ 240).
Gjithashtu ka thënë:
“Ai që flet me injorancë dhe me gjëra që janë në kundërshtim me Imamët, duhet të ndalohet nga kjo vepër dhe nëse insiston në këtë drejtim duhet të të edukohet, sikurse veprohet me injorantët sikur ai. Nuk duhet pasuar asnjë prijës në devijim nëse është në kundërshtim me sherijatin e All-llahut edhe nëse është i njohur me dije, sikurse kanë thënë disa dijetarë të selefit: mos shiko veprën e fekihut, mirëpo pyete që të shohish vërtetësinë e tij”. (“Mexhmuul-Fetava”, 22/ 227).
Gjithashtu ka thënë:
“Ai që flet mbi fenë pa dije është gënjeshtar edhe nëse nuk e synon gënjeshtrën”. (10/ 449).
Katadeja, rahimehull-llah, ka thënë:
“Ai që flet para kohe turpërohet në kohë”.
Ebu Is’hak Esh-Shatibu, rahimehull-llah, ka thënë:
“Rrallë ndodhë kundërshtimi i qëndrimeve të dijetarëve të mëhershëm, përpos nga ata njerëz që e kanë futur vehten në mesin e dijetarëve dhe ixhtihadit gabimisht apo me qëllim”. (Shiko: “ET-Tealum”, fq. 7).
Kurse Imam Ibën Abdul-Beri dhe Imam Gazaliu, rahimehumull-llah, kanë thënë:
“Po të heshte ai që sdin nuk do të kishte divergjenca”. (Shiko: “ET-Tealum”, fq. 5).
Hoxha i madh Bekr Abdullah Ebu Zejdi, hafidhehull-llah, në librin e tij të mrekullueshëm “Et-Tealum ve etheruhu alel-Fikri vel-Kitab” flet gjëre gjatë për këtë dukuri të shëmtuar që është shfaqur në mesin e muslimanëve dhe mes tjerash propozon që ashtu sikurse pengohet njeriu i paaftë të vendos për pasurinë e tij, edhe ata që nuk janë dijetarë të mirëfilltë të pengohen nga dhënia e fetvave, dhe thotë:
“Bllokimi për të ruajtur fenë është më meritor se bllokimi për të ruajtur pasurinë dhe trupin.
Andaj duhet të bllokohet secili i falimentuar në interes të shoqërisë:
– Ai që shtiret si dijetar apo ai që ka dije dhe ska moral të bllokohet nga dhënia fetva për ta ruajtur fenë.
– Ai që shtiret si mjek të bllokohet nga puna e mjekësisë për ta ruajtur shëndetin e shoqërisë.
– Ai që shtiret si inxhinier të bllokohet nga puna e tij në interes të qyteteve dhe shteteve, etj”. (fq. 10).
Rubete ibën Axhaxh tregon: shkova te Nesabe El-Bekri, e më tha: kush je?
I thashë: Rubete ibën Axhaxh. Tha: shkurtë dhe qartë mu përgjigje. Pse ke ardhur? Tha: për të kërkuar dije. Tha: ndoshta je nga njerëzit që nëse jam në mesin e tyre dhe heshti nuk më pyesin e nëse flas nuk më kuptojnë?
Tha: shpresoj që mos të jem nga ata?
Tha: a e di se çka është defekti i edukatës?
I thashë: jo, më trego. Tha: fqinjë të këqijë, nëse e shohin ndonjë të mirë e varosin e nëse e shohin ndonjë të keqe e publikojnë.
Pastaj më tha: Rube dije se dija ka defekt, gabim dhe fatkeqësi. Defekti i dijes është haresa, gabimi është tia japish atij që nuk e meriton dhe fatkeqësia është të gënjesh në dije”. (Shiko: “Xhamiu Bejanul-Ilmi ve Fadlihi”, 1/ 449-450).
Si ndodh kjo gjë te ne
Duke u nisur nga ajo që ka paralajmëruar Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, se do të vijë një kohë që në mesin e muslimanëve nuk do të ketë dijetarë dhe kjo vetvetiu do të jetë shkak që të futen në rradhët e dijetarëve ata që sjanë kalibër i tyre.
Abdullah ibën Amr ibën Asi, radijall-llahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:
“All-llahu nuk e mer dijen duke e ngritur prej njerëzve, mirëpo e mer dijen duke i marë dijetarët, gjersa mos të mbeten dijetarë, e atëherë njerëzit ti marin si pari injorantët e të pyeten dhe të japin përgjigje pa dije, kështu do të devijojnë ata vet dhe do ti devijojnë edhe tjerët”. (Buhariu dhe Muslimi).
Ebu Umejet El-Xhumhiu, radijall-llahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:
“Prej shenjave të Kijametit është kërkimi i dijes te të vegjlit”. (Sahih, Taberaniu).
Gjithashtu Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:
“Prej shenjave të Kijametit është përhapja e lapsit (dmth. Shkrimi)”. (sahih, Ahmedi).
Të vegjël, sipas dijetarëve që e kanë komentuar këtë hadith janë:
– ata që flasin nga mendja e tyre;
– bidatxhitë;
– ta papjekurit në dije;
– njerëzit e poshtër, etj.
Në këtë drejtim i kemi edhe disa thënie të dijetarëve.
Mekhuli, rahimehull-llah, ka thënë:
“Kur ta mësojnë fenë çobanët, prishet feja, kurse kur ta mësojnë fenë njerëzit e poshtër, prishet dynjaja”.
Ferjabiu thotë: Sufjani kur i shihte njerëzit e poshtër dhe pa peshë që shkruajnë mësimet i ndryshohej fytyra. I thash: po të shohim që të ndryshohet fytyra kur i shkruajnë mësimet këta njerëz. Tha: dija ishte te arabët dhe të zotërinjtë e tyre, e kur doli prej tyre dhe ra në duart e këtyre, u ndryshua feja”.
Sidoqoftë rënia e kualitetit të hoxhallarëve në vendet tona mundëson shfaqjen e këtyre njerëzve. Kurse rënia e kualitetit të hoxhallarëve në vendet tona ndodh për disa shkaqe, mendoj se prej tyre më kryesore janë:
1- Mungesa e kritereve të caktuara për selektim dhe filtrim të atyreve që dëshirojnë të studiojnë fenë.
2- Dërgimi i njerëzve për ta studiuar fenë pa dëshirën e tyre, por për hatër të babës apo familjes.
3- Mos zgjedhja e sojit të atyreve që dërgohen për ta mësuar fenë.
Dalja në skenë të hoxhallarëve të papërgaditur me iman dhe dije ka shumë pasoja negative dhe është një mënyrë e sabotimit të thirrjes në fe të All-llahut, subhanehu ve teala.
Nëse i bëjmë një analizë numrit të studentëve që mësojnë fenë nga vendet tona, flas për maqedoninë konkretisht, do të shohim se numri i tyre ka rënë në mënyrë katastrofale.
Përdersa në të kaluarën duheshte të pritet rend gjatë kohë dhe të hulumtohen njerëz për tu regjistruar në Medresen e Isa Beut në Shkup, edhe pse ishin të shkëlqyeshëm dhe shembullor, sot secili që dëshiron të regjistrohet në këtë shkollë, regjistrohet pa asnjë problem dhe pa marë parasysh çfarë nota ka. Secili mund të paramendon se çfarë kuadro do të na dalin në të ardhmen!!
Numri i studentëve që regjistrohen në fakultetin e shkencave islame në Shkup është tejet shumë i vogël.
Numri i studentëve në botën arabe është zvogëluar maksimalisht, ashtu që në Siri janë vetëm tre studenta nga Maqedonia, kurse në Jordani nuk ka asnjë student, në Egjypt janë përafërsisht dhjetë studenta, në Tunizi me sa di unë nuk ka asnjë, në Turqi numri ka rënë shumë, në Arabinë Saudite ka njëzet. Kurse në të kaluarën në Siri kishte mbi pesëdhjet, në Egjypt deri në njëqind, në Jordani mbi tredhjetë, në Tunizi mbi njëzet, në Sarajeve mbi tredhjetë, etj.
Ska dyshim se këto sinjale që na dalin nga një anketim, i cili nuk është shumë i thellë, por është një shiqim sipërfaqësor dhe i përgjithshëm, tregojnë krizën e madhe që ka populli musliman shqiptar në Maqedoni.
Këtë krizë e kanë krijuar shumë fakte, prej tyre do të veçojmë:
1- Mosmarveshjet e mëdha dhe një kohë të gjatë përbrenda hoxhallarëve dhe përbrenda bashkësisë Islame.
2- Humbja e dinjitetit të një numri të madh të hoxhallarëve duke u futur në mesin e tyre ata që nuk meritojnë të jenë në atë mes.
3- Mungesa e shembëlltyrave dhe mostrave në mesin e hoxhallarëve.
4- Dallimi i madh mes fjalëve dhe veprave të hoxhallarëve.
5- Mosfunkcionimi i institucioneve të bashkësisë Islame.
6- Mungesa e fondeve dhe resurseve materiale për stimulimin e punës së hoxhallarëve duke u dhënë paga normale dhe konform nevojave materiale bashkëkohore.
7- Mungesa e kushteve në të cilat veprojnë hoxhallarët.
8- Mos stimulimi i tjerëve në mënyrë direkte dhe indirekte për të mësuar dhe studiuar fenë.
9- Mosintegrimi i mësimbesimit nëpër shkollat shtetërore. Etj.
Pas tërë kësaj që paraqitëm mendoj se duhet të mobilizohet e tërë popullata muslimane që ta ndalon këtë proces të oksidimit që është duke ndodhur në mesin e atyreve që duhet të jenë udhëheqësit dhe liderët shpirtëror të këtij populli. Përndryshe të gjith do të vuajmë nga një shtresë e cila do të paraqet nusprodukt, e paramandoni se çfarë zgjidhjesh dhe ofertash mund të na ofrojnë njerëzit e kësaj shtrese. Me këta njerëz do të vuajme edhe ne po edhe brezat që vijnë pas nesh.
Andaj secili prind e ka për obligim që nxënësin më të shkëlqyeshëm ta dërgojë që ta mësojë fenë, sepse me krijimin e kuadrit kualitativ të atyreve që na e mësojnë fenë, e mbrojmë besimin dhe moralit tonë, gjëra që janë të domosdoshme për të mbijetuar si komb dhe shoqëri.
All-llahun e lusim që në kokë të muslimanëve të sjell njeri që do të ketë dije dhe devotshmëri, i cili do ti hap këtij popullit shtigjet e përparimit dhe zhvillimit dhe do ta mbroj nga çdo devijim, deformim dhe degjenerim. Amin.
Bekir Halimi
Bekir Halimi,
17.2.2006
