Përkujtimi
Nevoja e njerëzimit për përkujtim është shumë e madhe, edhe ate nga shkaku se njeriu nga natyra është krijesë që haron shumë, dhe është krijesë e dobët dhe ngutëse.
All-llahu [subhanehu ve teala] thotë:
“Na i patëm urdhëruar edhe Ademit (të mos i afrohej pemës), po ai harroi, pra te ai nuk gjetëm vendosmëri”. (Taha: 115).
“Njeriu nga vetë natyra e tij është i ngutshëm, e Unë do t’ua tregoj juve masën Time ndëshkuese, pra mos kërkoni t’u vijë më shpejtë”. (El-Enbija: 37).
“All-llahu dëshiron t’ju lehtësoj (dispozitat), e megjithatë njeriu është i paaftë (për t’u përballuar epsheve)”. (En-NIsa: 28).
Kjo dobësi njerëzore është shkaku kryesor për të cilin njerëzia ka nevojë për përkujtim, këshillim, përmirësim dhe korigjim.
Njerëzimi, të gjith njerëzit nga i pari e deri te i fundit ia kanë dhënë besën All-llahut, [subhanehu ve teala], mirëpo e kanë haruar këtë ndodhi, edhe për këtë pastaj All-llahu i dërgon Pejgamberët që tua përkujtojnë atë besëlidhje të amëshueshme mes njeriut dhe Zotit, Fuqiplotë. Këtë rast Kur’ani shumë bukur e ka shënuar:
“Përkujto kur Zoti Yt nxori nga shpina e bijve të Ademit pasardhësit e tyre dhe i bëri dëshmues të vetes së tyre (duke u thënë): “A nuk jam Zoti juaj?” Ata thanë: “Po, dëshmuam!”. Të mos thoni në ditën e kijametit: “Ne nga ky (dëshmim) ishim të panjohur”. (El-A’raf: 172)
Domethënë All-llahu [subhanehu ve teala] e ka përmendur këtë rast në Kur’an për të treguar njerëzimit këtë marrëveshje të përheshme mes njeriut edhe Zoti që most a harojnë. Por siç thamë pasiqë njeriu është i dobët e haron këtë marvëshje dhe besëlidhje dhe devijon nga rruga të cilën ia ka caktuar All-llahu i Lartësuar.
Nga kjo që thamë del edhe nevoja që të flasim për përkujtimin dhe disa elemente që kanë të bëjnë me përkujtimin.
1- Përkujtimi është shoqërues i pendimit.
All-llahu [subhanehu ve teala] thotë:
” por përveç atyre që janë të kthyer te Zoti, të tjerët nuk përkujtohen”. (gafir: 13).
“Dëshmi të dukshme dhe përkujtuese për secilin rob pendues (te Zoti)”. (Kaf: 8).
2- Përkujtimi është veçori e njerëzve të mençur.
All-llahu [subhanehu ve teala] thotë:
“Po, vetëm të zotët e mendjes përkujtohen”. (Ez-Zumer: 9).
“Por këtë e kuptojnë vetëm ata që janë të zotët e mendjes”. (Ali Imran: 7)
3- Përkujtimi është e kundërta e haresës.
Ibn Kajimi [rahimehull-llah] thotë: “Përkujtimi është e kundërta e haresës, që domethënë prania në zemër e fotografisë shkencore të atij që e përmend, kurse e ka marur formën “tefa’ul” (tedhekkur), për të treguar gradualitet dhe etapizim. (“Tehdhib Medarixhis-Salikin”, fq. 237).
4- Kush është përkujtues?
Përkujtues është Kur’ani, është gjithësia dhe është historia, mirëpo ku janë ata që mendojnë dhe kujtojnë.
a) All-llahu [subhanehu ve teala] në lidhje me faktin se Kur’ani është përkujtues thotë:
“Për Zotin, Ne Musait i dhamë udhëzimin, e beni israilëve u lamë në trashëgim librin. Ua lamë (librin) udhërrëfyes e përkujtues për të zotët e mendjes”. (Gafir: 53-54).
“Ai (Kur’ani) është këshillë (përkujtim) për të ruajturit”. (El-Hakka: 48).
Këto janë ajetet që tregojnë se Libri i All-llahut [subhanehu ve teala] i lexuar është përkujtim për ata njerëz që logjikon, pendohen dhe janë të devotshëm. Kurse në vijim do të paraqesim argumentet që tregojnë se Libri i All-llahut i vrojtuar është, poashtu, përkujtim:
b) All-llahu [subhanehu ve teala] në lidhje me faktin se vrojtimi i gjithësisë shkakton përkujtim thotë:
“A nuk shikojnë ata me vëmendje kah qielli se si mbi ta kemi ndërtuar atë, e kemi zbukuruar atë duke mos pasur në të ndonjë zbrazëti. Edhe tokën se si e kemi shtrirë, e në të kemi vendosur kodra përforcuese dhe kemi bërë që në të të mbijnë gjithfarë bimësh të bukura. (I bëmë ashtu) Dëshmi të dukshme dhe përkujtuese për secilin rob pendues (te Zoti)”. (Kaf: 6-8).
Ibn Kajimi [rahimehull-llah] thotë: “Dëshmitë shihen me sy, kurse përkujtimi bëhet me mendje. I ndau këto dy elemente dhe i bëri të veçanta për robin pendues. Sepse robi kur të pendohet i sheh vendet e fakteve dhe mësimeve dhe me te argumenton faktet në të cilat aludojnë. Kështu eliminohet zmbrapsja me pendim, verbësia me shikim, kurse neglizhenca me përkujtim”. (“Tehdhib Medarixhis-Salikin”, fq. 237).
c) All-llahu [subhanehu ve teala] në lidhje me faktet historike flet:
“E sa e sa brezni para ty i kemi shkatërruar e që ishin shumë më të fortë e më të shkathët se këta (idhujtarët kurejshitë). Ata brodhën andej e këndej nëpër tokë (për t’i ikur vdekjes). Por, a mos gjetën rrugëdalje? Në të gjitha këto, për atë që ka mendje të shëndoshë dhe që i ka vënë veshin me vëmendje, ka argumente”. (Kaf: 36-37).
Andaj ai që dëshiron të përkujtohet le ti hedh një shikim të shpejtë historisë njerëzore do të sheh përfundimin e popujve besimtarë dhe popujve jobesimtar, popujve që i janë nënshturar Fjalës së Zotit dhe atyreve që e kanë kundërshtuar Fjalën e Zotit. Mu për këtë, është shumë me rëndësi për njerëzit në përgjithësi dhe muslimanët në veçanti që të shfletojnë librin e madh të historisë, që të përfitojnë dhe të përkujtohen.
5- ZEMRAT E NJERËZVE JANË TRE LLOJË:
Sipas ajetit të lartëpërmendur na bëhet e qartë se zemrat e njerëzve janë tre lloje:
a) Zemër e vdekur. Ky ajet nuk është përkujtim për këtë lloj të zemrës, sepse është zemër e cila nuk percepton dhe nuk i funksionon asnjë element perceptues, pasiqë është e vdekur. Ky njeri është në pozitën e të verbërit, i cili nuk sheh.
b) Zemër e gjallë e përgaditur, mirëpo nuk është e pranishme dhe nuk ia vëndon veshin këtyre ajeteve. Kjo ndodh ose nga shkaku se si kanë arritur këto ajete ose nga shkaku se është i angazhuar me gjëra tjera. Ky lloj zemre edhe pse është e gjallë dhe e përgaditur, mirëpo nuk përfiton nga këto përkujtime. Ky lloj është në pozitë të atij që sheh, mirëpo shikimi i tij është koncetruar në gjëra tjera dhe nuk e sheh atë që duhet ta sheh.
c) Zemër e gjallë, e përgaditur dhe e pranishme. Kur ti lexohen ajetet ua vëndon veshin, prezenton zemra dhe nuk angazhohet me gjëra të cilat e dekoncentrojnë nga domethënja e ajeteve. Ky lloj i zemrave përfiton nga këto ajete. Ky e ka përqëndruar shikimin e vet në këto gjëra që duhet ti shikon, andaj edhe përfiton nga ky veprim. (shiko “Tehdhib Medarixhus-Salikin”, fq. 238).
6- KOMPONENTET E PËRKUJTIMIT
Përkujtimi ngritet mbi tre komponente edhe ate:
a) Përfitimi nga këshilla.
Kjo gjë realizohet duke u angazhuar në zemër elementi i frikës dhe shpresës. Ky element e shtyn që të vepron për të shpëtuar nga ajo prej të cilës frikohet dhe të arrinë atë që e shpreson.
Kurse këshilla është urdhëri dhe ndalesa, ose nxitja dhe kërcënimi. Këshilla është dy lloje, këshillë që dëgjohet dhe që shihet. Ajo që dëgjohet është çdo këshillë që vjen nga Kur’ani, Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ose ndonjë njeri i sinqertë i cili të këshillon, kurse ajo që shihet është çdo gjë që e sheh në gjithësi, qofshin ndodhi, caktime të kaderit, fatkeqësi, etj.
b) Shikim i thëlluar në mësime. Kjo shkakton përcaktim të shikimit në gjërat të cilat e lëvizin drejt të kërkuarës, pasi që kërkesa është pjesë e ndjenjës. Ashtu që sa ma shumë shtohet ndjenja ndaj të Dashurit shtohet udhëtimi i zemrës drejt Tij dhe aq sa ma shumë angazhohet mendimi me Te aq shtohet ndjenja, njohja dhe përkujtimi i Tij . (Po aty, fq. 239).
c) Vjelja e fryteve të mendimit. Mendimi i ka dy fryte: arritja e të kërkuas në mënyrë të plotë, normalisht, sipas mundësive dhe veprimi sipas kërkesave të saja, në shenjë përkujdesi ndaj të drejtave të saja. Vepra e mirë është fryt i diturisë së dobishme, kurse dituria e dobishme është fryt i të menduarit.
7- KUSHTET E PËRFITIMET NGA KËSHILLA.
Përfiton nga këshilla njeriu, i cili i ka përmbushur tre gjëra:
a) Nevoja e madhe për këshillë. Shtohet nevoja e madhe për këshillë, që domethënë nxitje dhe frikësim, kur ti dobësohet pendimi dhe përkujtimi, sepse kur i forcohet pendimi dhe përkujtimi, atëherë ska nevojë për nxitje dhe frikësim, por ka nevojë për njohje të urdhrit dhe ndalesës.
Ashtu që penduesi përkujtues ka nevojë të madhe për të njohur urdhërin dhe ndalesën, kurse refuzuesi neglizhent ka nevojë të madhe për nxitje dhe frikësim, kurse refuzuesi mendjemadh ka nevojë të madhe për debatim.
Këto tre komponente janë të përmendura në ajetin Kur’anor, ku All-llahu [subhanehu ve teala] thotë:
“Ti (Muhammed) thirr për në rrugën e Zotit tënd me urtësi e këshillë të mirë dhe polemizo me ata (kundërshtarët) me atë mënyrë që është më e mira”. (En-Nahl: 125).
Fjala urtësi është përmendur pa asnjë cilësi, ngase çdo urtësi është e mirë, andaj edhe ska nevojë të përmendet, kurse këshilla dhe polemika, kanë mundësi të jenë të mira dhe të këqija, andaj edhe ka përmendur cilësinë e tyre.
b) Mos ti shohim të metat e këshilldhënësit. Sepse nëse një njeri angazhohet me të metat e këshilldhënësit, privohet nga dobia prej këshillës, pasiqë nga vet natyra njeriu nuk përfiton nga fjalët e njeriut, i cili nuk punon sipas diturisë së vet ose nuk përfiton prej saj.
Mu për këtë Shuajbi [alejhis-selam] i tha popullit të vet:
“Unë nuk dua t’ju kundërshtoj (duke punuar) për atë nga e cila po ju ndaloj, unë nuk dua tjetër vetëm të përmirësoj aq sa mundem, por këtë mund ta arrij vetëm me ndihmën e All-llahut, vetëm Atij iu kam mbështetur dhe vetëm te Ai jam i drejtuar!”. (Hud: 88).
Disa dijetar të selefit kanë thënë: nëse dëshiron të pranohet prej teje urdhëri dhe ndalesa, kur të urdhërosh, zbatoje i pari dhe kur të ndalosh, largohu i pari.
Andaj, mosshikimi në të metat e këshilldhënësit është prej kushteve të përfitimit të plotë nga këshilla.
c) Përkujtimi i premtimeve dhe kërcënimeve.
Sepse kjo shkakton frikën dhe kujdesin nga Ai. Këshilla nuk i ban dobi atij që nuk beson dhe nuk i frikohet e nuk e shpreson.
All-llahu [subhanehu ve teala] thotë:
“Në këto (rrëfime) me të vërtetë ka një përvojë për atë që i frikësohet dënimit të botës tjetër”. (Hud: 103).
” ti këshilloje me këtë Kur’an atë që i ka frikë kërcënimit Tim”. (Kaf: 45).
“Do të këshillohet ai që ka frikë,..”. (El-A’la: 10)
“Ti je vetëm qortues i atij që ia ka frikën Atij”. (En-Naziat: 45).
Besimi në premtimet dhe kërcënimet dhe përkujtimi i tyre është kusht për të përfituar nga këshillat, argumentet dhe mësimet dhe është e pamundur të arrihet pa këtë element.
8- KUSHTET E SHIKIMI TË THELLUAR NË MËSIME.
Nuk mundemi që thellësisht ti shikojmë mësimet nëse nuk i posedojmë tre kushte, edhe ate: gjallëria e mendjes, njohja e historisë dhe mbrotja prej epsheve dhe ëndjes.
E vërteta e mësimit, në kontekstin tonë është: përvoja që fiton ndokush nga një gabim, përfitimi që nxjer nga një pësim; ç’mësojmë nga ngjarjet e së kaluarës.
a) Gjallëria e mendjes.
Gjallëri e mendjes domethënë perceptimi i shëndoshë dhe forca dhe cilësia e kuptimit. Kjo është dritë të cilën ja jep Zoti, atij që dëshiron. Sipas dallimeve të njerëzve në këtë dritë, në aspekt të forcës dhe dobësisë, në aspekt të ekzistimit dhe mosekzistimit, ndodh edhe dallimi në aspekt të mendjes, kuptimit dhe perceptimit.
Ibn Kajimi [rahimehull-llah] tregon se Shejhul-Islam ibn Tejmiu [rahimehull-llah] shpesh thoshte: ja hajjun ja kajjum, la ilahe il-la Ente. Kurse një ditë më tha: këta dy emra (El-Hajju dhe El-Kajjum kanë ndikim të madh në gjallërinë e zemrës. (po aty, fq. 241).
b) Njohja e historisë.
Njohja e historisë ka mundësi të ketë domethënjen e njhojes së ditëve dhe ka mundësi të ketë domethënjen e njohjes së ndodhive që ndodhin në këto ditë.
Sipas të parës domethënë njohja se këto ditë janë të shkurtëra dhe të numëruara. Çdo frymëmarje në këtë botë vjen përball mija e mija viteve të botës së amëshuar. Andaj këto ditë në asnjë mënyrë nuk munden të krahasohen me ditët e botës së amëshuar. Këto ditë i ngjajnë gjumit të njeriut me zemër shëndoshë dhe mendje të gjallë. Për këto këto frymëmarje të numëruara duhet ti shfrytëzoj në gjërat më të dashura për All-llahun e Lartësuar. Nëse ky njeri do të shfrytëzonte jetën e tij në vepra të vlefshme, duke u larguar prej atyre më të vlefshmeve do të ishte gabimtar, vallë çdo të themi për njeriun i cili e kalon jetën e tij në vepra pa vlerë dhe dobi?! Ose çka mundemi të themi për atë njeri i cili e shfrytëzon jetën e tij për vepra të cilat e hidhërojnë All-llahun [subhanehu ve teala]?!
Sipas domethënjes së dytë njohja e historisë vjen në kontekst të asaj me të cilën i ka porositur All-llahu [subhanehu ve teala] Pejgamberët:
“Ne e patëm dërguar Musain me argumentet tona (dhe i thamë): “Nxirre popullin tënd prej errësirave në dritë dhe përkujtoju atyre ditët (të mirat) e All-llahut (që u dhuroi), se vërtet në ato (përkujtime) ka argumente për secilin që është shumë i durueshëm dhe shumë falënderues”. (Ibrahim: 5).
Ditët e All-llahut, i kanë komentuar si dhuntitë e Tija dhe si denimet e Tija ndaj mëkatarëve dhe pabesimtarëve.
Ibn Kajjimi [rahimehull-llah] thotë: mendimi i saktë është se domethënja e fjalës ‘ditët e All-llahut’ i kaplon që të dy mendimet, denimet kundër armiqëve dhe dhuntitë ndaj miqve të Tij. Kurse këta ndodhi të mëdha janë emërtuar ‘ditë’, përshkak se në këto ditë kanë ndodhur. Njohja e këtyre ‘ditëve’ shkakton te robi shikim i thellë në mësimet dhe aq sa ma mirë i njeh këto ditë, aq ma shumë mëson dhe këshillohet. All-llahu [subhanehu ve teala] thotë:
“Në tregimet e tyre (të dërguarve dhe të Jusufit me vëllezër) pati mësime e përvojë për të zotët e mendjes”. (Jusuf: 111).
c) Mbrotja prej epsheve dhe ëndjes.
Sepse pasimi i epshit e ngulfatë dritën e mendjes dhe largpamsinë e zemrës. Largon nga pasimit i të vërtetës dhe të lajthitë nga rruga e drejtë. Nëse njeriu nuk është i mbrojtur prej epsheve ska mundësi të shikon thellësisht në mësimet. Robi nëse pason epshin e tij, i prishet mendimi dhe shikimi, saqë epshi i tij të mirën ia paraqet në formë të keqe, kurse të keqen në formë të mirë, i përzihet e vërteta me të kotën, andaj ska mundësi të përfiton nga përkujtimi, mendimi dhe këshilla!
9- SI VJELEN FRYTET E MENDIMIT
Frytet e mendimit vjelen me tre gjëra:
a) Shpresa e shkurtër.
b) Meditimi rreth Kur’anit.
c) Largimi prej gjërave që ta prishin zemrën.
a) Shpresa e shkurtër domethënë të dishë se është afruar ardhja e kohës së shtegtimit dhe se së shpejti do të skadon afati i jetës. Kjo është principi më i dobishëm për zemrën, sepse e nxitë në gara me ditët, në shfrytëzim maksimal të çdo çasti, të cilat kalojnë shpejt sikurse retë, vrapim pas veprave të mira para se të mbyllet libri i shënimeve të tyre, e nxitë vendosshmërinë për udhëtim në shtëpinë e përhershme, në përgaditje të gjërave të nevojshme për udhëtim dhe t’i kompenzojë gjërat që i kanë ikur.
Nëse e vazhdon gjatë kohë këtë princip, atëherë i shkaktohet në zemër një dëshmitar bindës, i cili i mundëson ta sheh përfundimin e kësaj bote dhe shpejtësinë e skadimit të afatit të jetës. I tregon se ka filluar largimin dhe ua ka thyer shpinën kjo botë. Prej saj ka mbetur vetëm ajo që mbetet në enë, pas përdorimit të saj. Prej saj ka mbetur vetëm aq sa mbetet ditës kur dielli qëndron mbi majet e maleve. I mundëson të sheh përhershmërinë e ahiretit dhe vazhdimësinë e tij. I tregon se ajo është nisur duke ardhur. Kanë ardhur shenjta dhe sinjalet e tij. Edhe njeriu edhe kjo ditë udhëtojnë në drejtim të njëri tjetrit.
All-llahu [subhanehu ve teala] thotë:
“Po më thuaj se edhe nëse Ne u japim të jetojnë vite me rradhë, e pastaj t’u vijë atyre ajo me çka u tërhiqet vërejtja, çka do t’u vlejë atyre ajo jetë që gëzuan?”. (Esh-Shuara: 205- 207).
“(Përkujto) Ditën kur i tubojnë ata, (atyre u duket) sikur nuk qëndruan (në dynja) vetëm një moment të ditës, atëherë njihen mes vete”. (Junus: 45).
“Ditën kur ta përjetojnë atë, atyre (idhujtarëve) do t’u duket sikur nuk kan jetuar më tepër se një mbrëmje ose një mëngjes të saj”. (En-Naziat: 46).
“Ata thonë: “Kemi qëndruar një ditë ose një pjesë të ditës, pyeti ata që dinë numërimin!” Ai thotë: “Mirë e keni, sikur ta dishit njëmend pak keni qëndruar!”. (El-Muminun: 113- 114).
” ditën kur do ta përjetojnë atë (dënimin) që u është premtuar, atyre u duket sikur nuk kanë jetuar vetëm se në një moment të shkurtër të ditës. Kumtesë e mjaftueshme! A mos shkatërrohet kush, pos popullit të shfrenuar”. (El-Ahkaf: 35).
“E ata pëshpërisin mes vete: nuk qëndruat (në dynja) më shumë se nja dhjetë ditë. Ne më së miri e dijmë se çka flasin ata, e edhe atë kur më i mençuri prej tyre u tha: “Nuk qëndruat më shumë se një ditë!”. (Taha: 103- 104).
Shpresa e shkurtë ngritet mbi dy elemente:
– Bindja se kjo botë është kalimtare dhe se do të ndahet prej sajë.
– Bindja se do të takohet me botën e amshueshme dhe se do të mbetet në te përgjithmonë.
Pastaj i krahason këto dy gjëra dhe i jep përpraësi asaj që ka përparësi.
b) Meditimi rreth Kur’anit. Meditimi rreth Kur’anit domethënë depërtimi i shikimit në thellësirat e domethënieve të Kur’anit duke përmbledhur tërë forcën e mendimit në meditim dhe kuptim. Ky është qëllimi për të cilin e ka zbritur All-llahu [subhanehu ve teala] Kur’anin, e jo vetëm leximi pa kuptim dhe meditim.
All-llahu [subhanehu ve teala] në Kur’an thotë:
“(Ky është) Libër i begatshëm, Ne ta shpallëm ty këtë, që t’i studiojnë argumentet e tij dhe që të marrin mësim prej tij ata që kanë mend”. (Sad: 29).
“A nuk e studiojnë me vëmendje Kur’anin? Por jo, ata janëzemra që kanë drynat e vet!”. (Muhammed: 24).
“A nuk menduan ata thellë fjalën (Kur’anin), apo mos u erdhi atyre diçka, që të parëve të tyre të lashtë nuk u pat ardhur, “. (El-Muminun: 68).
“S’ka dyshim se Ne e bëmë atë Kur’an arabisht, në mënyrë që ju ta kuptoni”. (Ez-Zuhruf: 3).
Hasan Basriu ka thënë: “Kur’ani ka zbritur që të mendohet rreth tij dhe të veprohet sipas tij, kurse njerëzit leximin e konsiderojnë veprim”.
Nuk ka gjë më të dobishme për njeriun në këtë dhe atë botë se sa mendimi rreth Kur’anit. Sepse duke menduar rreth Kur’anit të shpalosen të gjitha shenjat e të mirës dhe të keqës, të gjithë rrugët, shkaqet, synimet dhe frytet e tyre e përfundimi i ithtarëve të tyre. Kur’ani t’i përforcon rregullat e besimit në zemrën tënde. Të mundëson të shohish fotografinë e vërtetë të kësaj bote dhe të ahiretit, të xhennetit dhe xhehenemit.
Kur’ani të sjell në mesin e popujve dhe të mundëson të shohish denimet e Zotit mbi ta e të përfitosh nga këto ndodhi. Të shohish drejtësinë dhe mëshirën e Zotit.
Nëpërmjet Kur’anit e njeh Zotin, Emrat dhe Cilësitë e Tija, gjërat që i Do dhe ato që i urrenë, rrugën që të shpien te All-llahu, çka e pret besimtarin kur të arrijë te Ai dhe gjërat që e pengojnë në rrugë.
Kur’ani ia mëson njeriut vetveten dhe cilësitë e tija, gjërat që i prishin veprat dhe që i përmirësojnë ato. Ia mëson rrugën e xhennetlive dhe rrugën e xhehenemlive, gjendjen dhe vetitë e tyre. Gradat e njerëzve të lumtur dhe fatzi.
Thënë shkurtimisht të mundëson ta njohish Zotin, rrugën që të shpien te Zoti dhe nderimin që e pret kur të arrijë te Ai.
Dhe anën e kundërtë: misionin e shejtanit, rrugën e cila të shpien te ai dhe nënçmimin dhe mposhtjen që e fiton si rezultat i përgjigjes së ftesës së tij.
Njohja e këtyre gjashtë principeve është e domosdoshme. Me këto principe e e përjeton ahiretin sikurse të jetosh atje dhe e përjeton këtë botë si të jeshë i huaj në te. Të ndihmon të dallosh të vërtetën nga e kota në çdo gjë në të cilën njerëzit kanë divergjenca. Të mundëson ta shohish të vërtetën të vërtetë dhe të kotën të kotë. Të jep (furkan) kriter ndarës dhe dritë me të cilën dallon të vërtetën nga e kota, lajthitja dhe udhëzimi.
Kur’ani të forcon zemrën, të jep mirëqenie, gjërësi shpirtërore, galdim dhe gëzim.
c) Gjërat që ta prishin zemrën.
Gjërat që ta prishin zemrën janë: përzierja e tepruar me njerëz, shpresimi i madh, mvarshmëria nga tjerët përveç All-llahut, ngopja dhe gjumi.
Këto pesë gjëra janë shumë të dëmshme për zemrën e njeriut.
Kur zemra e njeriut niset në rrugën e sajë drejt Zotit dhe botës së amshueshme, e zbulon rrugën dhe metodën e vërtetë, të metat e shpirtit dhe të veprës, cubat që i dalin në rrugë me dritën, jetën dhe forcën e saj, me shëndetin dhe vendosshmërinë, me dëgjimin dhe shikimin e fuqishëm, dhe në mungesë të angazhimeve dhe preokupimeve. Këto pesë gjëra e fikin dritën e saj, e dëmton shikimin e syrit të sajë dhe e rëndon dëgjimin, nëse nuk e bën shurdh memec, e ia dobëson të gjithë forcën. Ia dobëson shëndetin dhe ia pakëson vullnetin, ia ndal ambicjen dhe e zmbrapsë. Ai që nuk i ka këto ndjenja e ka zemrën e vdekur. Kurse sëmundja e vdekjes nuk ka shërim. Kjo e pengon nga arritja e plotësisë, e pengon të arrijë qëllimin për të cilin është krijuar. E ka bërë dhuntinë, lumturinë, galdimin dhe kënaqësinë në arritjen te ky qëllim.
Ashtu sikurse nuk ka dhunti dhe shpëtim në ahiret pa qenë në afërsi të All-llahut, në xhennetin e përhershëm, nuk ka dhunti e kënaqësi, nuk ka galdim e plotësi, pa njohjen e Zotit dhe dashurinë e Tij, qetësim me përmendjen e Tij, gëzim dhe galdim në afërsinë e Tij dhe mallëngjim për takimin me Te. Ky është xhenneti i tij i kësaj bote. Pra, i paska dy xhennete. Nuk hyn në të parin pa hyrë në të dytin.
Ibn Kajimi [rahimehull-llah] thotë: Kam dëgjuar Shejhul-Islam, Ibn Tejmijen [rahimehull-llah] duke thënë: “Në këtë botë ka xhennet, e ai që nuk hynë në këtë xhennet, nuk do të mund të hyjë në xhennetin e ahiretit”.
Disa njerëz që e kanë njohur Zotin mirë kanë thënë: “I përjeton disa çaste zemra, saqë them: poqëse banorët e xhennetit e përjetojnë këtë kënaqësi, me të vërtetë ata jetojnë një jetë shumë të këndshme”.
Disa njerëz që e donin Zotin shumë thoshin: “Të vobektë janë njerëzit e kësaj bote. Kanë dalur prej kësaj bote pa shijuar gjëjën më të mirë”. I thanë: cila është ajo gjë? Tha: “Dashuria e All-llahut, kënaqësia në afërsinë e tij, mallëngjimi për takimin me Te, drejtimi kah Ai dhe largimi nga çdo gjë përveç Tij”.
Këto pesë gjëra të ndërpresin nga ky udhëtim, bëhen pengesë mes tij dhe zemrës së vet, e pengojnë nga udhëtimi i tij drejt Zotit, i shkakton sëmundje dhe të meta, nëse nuk i rregullon, është në rezik të madh.
– Çka shkakton përzierja e tepruar.
Ia mbush zemrën me tym të frymëmarjeve të njerëzve derisa t’ia nxinë. Kjo shkakton shkapërderdhje dhe ndarje, brengë dhe mërzi, dobësi dhe barë e shoqërimit të shokëve të këqinjë. E shkatërron interesin e vet duke u angazhuar me ta dhe çeshtjet e tyre. E shpërndan mendimin e vet duke vrapuar pas kërkesave dhe dëshirave të tyre. E çka i ka mbetur për All-llahun dhe botën e amshueshme?
Përzierja me njerëz i sjell njeriut të këqija dhe ia largon të mirat. I sjell sprova dhe ia largon dhuratat. E meta e njerëzve janë vet njerzit! Kur i erdhi momenti i vdekjes Ebu Talibit, e dëmtuan shokët e këqinjë! Ata nuk e lanë rehat derisa nuk e penguan nga një fjalë, e cila do ti garantonte lumturi të përhershme!
Kjo përzierje në këtë botë dhe kënaqësi me njëri tjetrin, Ditën e Kijametit shndërrohet në armiqësi, dhe i kafshojnë duart nga keqardhja.
All-llahu [subhanehu ve teala] thotë:
“Atë ditë zullumqari do t’i kafshojë duart eveta dhe do të thotë: “I mjeri unë, ta kisha marrë rrugën e Pejgamberit!” O shkatërrimi im, ah të mos e kisha bërë filanin mik! Në të vërtetë, pasi e gjeta rrugën e drejë, ai më largoi mua prej asaj”. (El-Furkan: 27- 29).
“Atë ditë shokët e ngushtë do të jenë armiq të njeri-tjetrit, përveç atyre që ishin të sinqertë në miqësi”. (Ez-Zuhruf: 67).
Kurse Ibrahimi [alejhisselam] i tha popullit të vet:
“Ai (Ibrahimi) tha: “Ju përqafuat, veç All-llahut, idhuj vetëm sa për bashkëjetesë mes jush në jetën e kësaj bote, e në ditën e kijametit (ndryshon gjendja) ju do të refuzoni njëri-tjetrin dhe do të mallkoni njëri-tjetrin; fundi juaj është zjarri, për ju nuk do të ketë ndihmëtarë”. (El-Ankebut: 25).
Kjo është gjendja e njerëzve që participojnë në një synim, e dojnë njëri tjetrin përderisa i ndihmojnë njëri tjetrit në këtë synim, e kur të përfundon ky synim, pason keqardhja, mërzia dhe dhimbja. Kjo dashuri shndërrohet në urrejtje dhe mallkim e qortim të njëri tjetrit.
Rregulli i dobishëm mbi shoqërimin është: Të shoqërohet me njerëz në punë të mira, siç është namazi i xhumasë dhe namazet me xhemat, namazi i bajramit, haxhxhi, , nxënia e diturisë, xhihadi, këshillimi, e të largohet prej tyre gjatë veprimeve të këqija dhe veprave të lejuara, mirëpo të tepruara. Nëse e detyrohet të përzihet me njerëz që veprojnë keq e nuk ka mundësi të largohet prej tyre, le të ketë dro dhe le të mos pëlqen me verpimin e tyre. Le të duron ngacmimet e tyre, se ata doemos kanë për ta ngacmuar nëse nuk ka forcë dhe përkrahës. Mirëpo pas këtij ngacmimi vijon dashuria, madhërimi dhe lavdata prej tyre, prej besimtarëve dhe prej Zotit të botëve. Kurse pëlqimi me ta shkakton nënçmim, mposhtje dhe qortim prej tyre, besimtarëve dhe prej Zotit të botëve.
Nëse kërkon nevoja që të shoqërohesh me njerëz në punë të lejuara, mirëpo pa vlerë, atëherë mundohu ta shndërrosh atë tubim, në tubim ku përmendet All-llahu, po qëse ka mundësi. E mos t’i nënshtrohet ngacmimeve të shejtanit, të cilat mundohen ta ndërpresin nga kjo rrugë me preteks se është syefaqësi, dëshirë për shfaqje të diturisë dhe gjendjes, etj.
Besimtari duhet të jetë i vërtetë me Zotin, [xhel-le shanuhu], vazhdimisht t’i kthehet Atij, ta hedh vehten para derës së Tij. Në këtë rrugë e ndihmon vetëm dashuria e sinqertë, përmendja e vazhdueshme me zemër dhe gjuhë dhe largimi prej katër gjërave që e prishin zemrën, të cilat do t’i përmendim në vijim.
– Zemrën e prishë edhe shpresimi i tepruar.
Deti i shpresës është aq i madh saqë nuk ka bregdet. Në këtë det hyjnë njerëzit e falimentuar. Në të kaluarën kanë thënë: “shpresa është kapitali i të falimentuarëve”. Malli i këtyre njerëzve janë premtimet e shejtanit, iluzionet e parealizueshme dhe shpifjet. Disa shpresojnë forcë dhe pushtet, udhëtim anë e mbanë botës dhe shëtitje, tubim të pasurisë dhe thesarit. Njeriu që ëndërron këtë gjë, mendon se e ka rritur këtë gje, kënaqet në ëndërrën e vet, mirëpo kur të zgjohet, në dor e gjen vetëm hastrën.
Personi me ambicje të larta shpreson diturinë dhe besimin, e veprat që e afrojnë te Zoti.
Ky shpreson besimin, dritën dhe urtësinë, kurse ata të parët mashtrimin dhe iluzionin.
– Zemrën e prish edhe mvrashmëria nga krijesat, e jo nga Zoti.
Ky ves më së shumti e dëmton zemrën. Nëse njeriu i dorëzohet krijesave, Zoti e lëshon në mëshirë të tyre, e aspak nuk i ndihmon nga ana e Tij. Kur të mvaret njeriu prej krijesave i kalon arritja e qëllimit që e ka te Zoti [xhel-le shanuhu]. Ky njeri as qëllimin e vet nuk e arrinë e as shpresën e vet e realizon.
All-llahu [subhanehu ve teala] thotë:
“Dhe kur ata në vend të All-llahut adhuruan zota tjerë për t’u krenuar me ta. Përkundrazi, ata (idhujt) do të tërhiqen prej adhurimit të atyre dhe do të bëhen armiq të tyre”. (El-Merjem: 81- 82).
“Po, shkojnë e në vend të All-llahut adhurojnë zota të tjerë me shpresë se do të ndihmohen prej tyre. Ata nuk mund t’u ndihmojnë atyre, por këta (idhujtarët) u janë bërë ushtri e gatshme e tyre”. (Jasin: 74- 75).
Njeriu më i tradhtuar është ai që mvaret prej krijesave përveç Zotit. Interesi, lumturia dhe shpëtimi që i kalon është më i madh se sa ajo që e fitojnë duke u mvarur prej krijesave. Edhe pse edhe këto gjëra që i fiton prej krijesave mundet t’i kalojnë dhe t’i largohen. Shembulli i atij që mvaret prej krijesave përveç Zotit është sikurse ai që strehohet nga dielli dhe të ftohtit nën hije të rrjetit të marimangës.
Në përgjithësi: baza dhe themeli i idhujtarisë është mvarshmëria nga krijesat tjera përveç Zotit, kurse ky njeri fiton qortim dhe tradhti.
All-llahu [subhanehu ve teala] thotë:
“E mos shoqëro me All-llahun ndonjë zot tjetër, e të bëhesh i qortuar i papërkrahur”. (El-Isra: 22).
Bëhesh i qortuar, e ska kush të lavdëron, bëhesh i tradhtuar e ska kush të ndihmon.
Njeriu ka mundësi të jetë i lavdëruar e i mposhtur, sikurse ai që është i shtypur nga e kota dhe ka mundësi të jetë i qortuar e i ndihmuar, sikurse ai që sundon dhe nënshtron me të kotë, ose i lavdëruar edhe ngadhnjimtar, sikurse ai që sundon me të vërtetë.
Ky lloj i njerëzve është lloji më i keq, nuk është as i lavdëruar e as i ndihmuar.
– Zemrën e prish edhe ushqimi i tepruar.
Ushqimi e prish zemrën në dy mënyra:
Një: ushqimet e ndaluara në qenie dhe origjinë.
Edhe këto ushqime të ndaluara ndahen në ushqime të cilat i ka ndaluar Zoti, siç janë coftina, gjaku, mishi i derrit, etj dhe ushqime të cilat ndalohen për shkak të të drejtave të njeriut, siç janë ushqimet e vjedhura, të marura me dhunë, etj.
Dy: ushqimet që konsumohen me tepricë dhe kalohet kufiri gjatë përdorimit të tyre. Kjo mënyrë e të ushqyerit e pengon njeriun nga adhurimet, e angazhon dhe preokupon me shërbimin e nevojave të barkut të vet.
Ushqimi i tepruar e ngjallë epshin dhe ia zgjëron rrugën shejtanit. Andaj agjërimi e ka efektin e kundërt, ai ia ngushton rrugët shejtanit.
Ai që ha shumë, pi shumë, flenë shumë dhe humbë shumë.
Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] ka thënë:
“Biri i Ademit nuk ka mbushur enë më të keqe se sa barkun e vet. I mjaftojnë birit të Ademit disa kafshata që ta mban shpirtin gjallë. E nëse e ka domosdo të hajë, atëherë: një të tretën për ushqim, një të tretën për pije dhe një të tretën për frymëmarje”.
– Zemrën e prish edhe gjumi i tepruar.
Gjumi i teoruar e vdes zemrën, e rëndon trupin, humbë kohën dhe shkakton neglizhencë dhe përtaci.
Gjumi më i dobishëm është ai gjumë për të cilin njeriu ka shumë nevojë. Gjumi në pjesën e parë të natës është më i dobishëm dhe më i lavdëruar se sa gjumi në fundin e natës. Gjumi në mesditë është më i dobishëm se në dy skajet e saja.
Është e urrejtur të flihet pas namazit të sabahut e deri në lindje të diellit, sepse është kohë e prehut. Adhurimet në këtë kohë kanë veçori të dalluar. Kjo kohë është fillimi i ditës dhe çelësi i sajë, koha kur zbret rizku dhe arrinë bereqeti.
Thënë në përgjithësi: gjumi më mesatar dhe më i dobishëm është gjumi në gjysmën e parë të natës dhe pjesën e gjashtë të natës. Domethënë tetë orë. Kështu thonë edhe mjekët. Nëse shtohet ky orar ose pakësohet, ndikon negativisht.
Gjumi i padobishëm është gjumi në fillimin e parë të natës, kur të perendon dielli. Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] e urrente këtë gjum. Ky gjum është i urrejtur edhe fetarisht edhe nga natyra.
Ashtu sikurse gjumi i tepruar i sjell këto të meta, ashtu edhe largimi i krejtësishëm nga gjumi shkakton të meta shumë të mëdha, si ndjenja të këqija, lodhje shpirtërore, dobësi të kuptimit dhe aktivitetit, etj.
Ekzistenca vazhdon jetën e vet në bazë të drejtësisë dhe mesatarisë, ai që kapet për këtë, është kapur për të gjitha të mirat. All-llahu na ndihmoftë.
P.S. pjesa dërmuese e materialit dhe rënditjes është nga libri “Tehdhibu Medarixhis-Salikin”, të autorit të famshëm Ibn Kajjim El-Xhevzije.
Përgatiti: Bekir Halimi
Bekir Halimi,
17.5.2002
