1. Hyrje
Ky manual synon të ndihmojë imamët që veprojnë në kontekste të ndryshme kulturore, duke përfshirë vendet perëndimore, Shqipërinë, Kosovën dhe trojet shqiptare që të kuptojnë dhe të zhvillojnë ndjeshmërinë kulturore në ndërveprimet e tyre me komunitetet dhe individët. Ndërsa imamët janë bartës të parimeve islame, ata gjithashtu duhet të jenë të vetëdijshëm për diversitetin kulturor dhe sfidat që ai sjell, duke gjetur mënyra për të ndërvepruar në mënyrë konstruktive dhe pa kompromentuar vlerat e tyre fetare, imazhin personal, imazhin e xhamisë apo institucionit apo duke vënë vetën në sprovë publike pa arsye të vlefshme.
2. Çfarë është ndjeshmëria kulturore?
Ndjeshmëria kulturore nënkupton aftësinë për të njohur dhe respektuar ndryshimet kulturore midis njerëzve pa bërë gjykime të bazuara në vlera pozitive apo negative. Disa përkufizime kyçe të ndjeshmërisë kulturore janë:
- Njohja e ekzistencës së ndryshimeve dhe ngjashmërive kulturore pa i klasifikuar ato si më të mira apo më të këqija, më të drejta apo më të gabuara.
- Ndërgjegjësimi për ndikimin që ndryshimet dhe ngjashmëritë kulturore kanë në vlerat, të mësuarit dhe sjelljet e individëve.
- Zhvillimi i shkathtësive për të kuptuar dhe për të mësuar rreth njerëzve me sfond kulturor të ndryshëm nga juaji.
3. Faza të ndjeshmërisë kulturore
Sipas modelit të Milton Bennett, ekzistojnë disa faza të ndjeshmërisë kulturore që individët mund të përjetojnë:
- Mohimi: Në këtë fazë, njerëzit nuk njohin ekzistencën e ndryshimeve kulturore dhe besojnë se kultura e tyre është e vetmja “e vërtetë” dhe e vlefshme. Ata kanë tendencë të ndërveprojnë me grupe homogjene dhe të stereotipizojnë të tjerët.
- Mbrojtja: Njerëzit në këtë fazë njohin disa ndryshime, por i shohin ato si negative, duke supozuar se kultura e tyre është më e avancuar.
- Minimizimi: Individët në këtë fazë janë të pavetëdijshëm se po projektojnë vlerat e tyre kulturore mbi të tjerët dhe mendojnë se thjesht ndërgjegjësimi për ndryshimet është i mjaftueshëm.
- Pranimi: Në këtë fazë, njerëzit janë të aftë të ndërronin perspektivat për të kuptuar se sjelljet e zakonshme mund të kenë kuptime të ndryshme në kultura të ndryshme.
- Adaptimi: Njerëzit në këtë fazë bëhen më të aftë të komunikojnë me kultura të tjera dhe të përshtatin sjelljen e tyre për t’u përputhur me normat e kulturave të ndryshme.
- Integrimi: Njerëzit në këtë fazë mund të kalojnë lehtë nga një kornizë kulturore në tjetrën dhe të zhvillojnë empati për kulturat e tjera.
4. Rëndësia e diversitetit
Diversiteti shpesh keqkuptohet dhe kufizohet në konceptin e racës apo etnicitetit, por në të vërtetë përfshin shumë dimensione të tjera si religjioni, gjinia, edukimi, statusi ekonomik dhe të tjera. Për imamët që veprojnë në shoqëri të ndryshme kulturore, është e rëndësishme të kuptojnë se çdo individ ka një identitet të ndërlikuar kulturor.
5. Udhëzime për ndjeshmërinë kulturore për imamët
Për të ndihmuar imamët të zhvillojnë ndjeshmërinë kulturore në praktikë, duhet të merren parasysh disa elemente:
- Reflektimi mbi supozimet personale: Çdo imam duhet të reflektojë mbi supozimet dhe paragjykimet e veta për të parandaluar që ato të ndikojnë në ndërveprimet e tij.
- Njohja e normave kulturore lokale: Imamët duhet të mësojnë rreth traditave dhe zakoneve lokale të komuniteteve që ata shërbejnë, njohja e vlerave dhe traditave, njohja e qytetarisë apo traditës rurale, njohja e trendeve dhe normave të reja kulturore të adaptuara nga rinia, këtë e bën duke respektuar dallimet dhe duke ruajtur vlerat islame.
- Zhvillimi i empatisë kulturore: Imamët duhet të zhvillojnë empati dhe mirëkuptim për t’i ndihmuar ata të kuptojnë përvojat e ndryshme të anëtarëve të komunitetit.
6. Ndjeshmëria kulturore në kontekstin e vendeve perëndimore
Në vendet perëndimore, imamët shpesh ballafaqohen me një diversitet të gjerë kulturor, ku normat sociale dhe perceptimet fetare mund të jenë të ndryshme nga ato tradicionale. Në këtë kontekst, imamët duhet:
- Të jenë të përgatitur për të komunikuar me njerëz nga sfondet më të ndryshme: Kjo përfshin të qenit të vetëdijshëm për gjuhën e përdorur dhe të përshtaten me mënyrat e ndryshme të të shprehurit.
- Të zhvillojnë marrëdhënie me anëtarë të ndryshëm të komunitetit: Imamët duhet të ndihmojnë në ndërtimin e urave midis komunitetit musliman dhe grupeve të tjera duke përhapur mesazhe të paqes dhe respektit reciprok.
- Të adresojnë tensionet kulturore me urtësi dhe maturi: Imamët duhet të jenë të përgatitur për të zgjidhur konfliktet që mund të lindin për shkak të keqkuptimeve kulturore, duke përdorur qasje paqësore dhe islame.
7. Zbatimi i parimeve Islame në ndjeshmërinë kulturore
Ndjeshmëria kulturore nuk bie ndesh me mësimet islame; përkundrazi, ajo i përforcon ato. Islami i ka dhënë rëndësi të madhe respektit dhe bashkëjetesës me të tjerët. Disa shembuj praktikë përfshijnë:
- Toleranca dhe mirëkuptimi:
- Drejtësia dhe barazia: Islami promovon drejtësinë për të gjithë dhe ndalon diskriminimin bazuar në etni, racë apo gjini.
8. Përfundim
Ky manual është krijuar për t’i ndihmuar imamët që veprojnë në kontekste kulturore të ndryshme të zhvillojnë një ndjeshmëri kulturore që është në harmoni me mësimet islame. Ndjeshmëria kulturore nuk është një kompromis, por një mënyrë për të përhapur mesazhet islame me urtësi dhe respekt dhe duke konsideruar sigurinë dhe stabilitetin e komuniteteve, kjo njëkohësisht ndihmon në ndërtimin e marrëdhënieve më të forta dhe të qëndrueshme me komunitetet e ndryshme.
