Falënderimi i takon All-llahut. Atë e falënderojmë dhe prej Tij falje dhe ndihmë kërkojmë. Kërkojmë mbrojtje ngaAll-llahu prej të këqijave të vetvetes dhe të veprave tona. Kë e udhëzon All-llahu s’ka kush e lajthit dhe kë e largon nga rruga e vërtetë, s’ka kush e udhëzon. Dëshmoj se s’ka hyjni tjetër përveç All-llahut , i Cili është Një dhe dëshmoj se Muhammedi është rob dhe i dërguar i Tij.
“O ju që keni besuar, keni frikë All-llahun me një frikë të denjë dhe mos vdisni, pos duke qenë muslimanë!” (Ali Imran: 102)
“O ju njerëz! Keni frikë Zotin tuaj që ju ka krijuar prej një veteje dhe nga ajo krijoi palën e saj, e prej atyre dyve u shtuan shumë burra e gra. Dhe keni frikë All-llahun që me emrin e Tij përbetoheni, ruajeni farefisin, se All-llahu është Mbikqyrës mbi ju.” (En-Nisa:1)
“O ju besimtarë, keni frikë All-llahun dhe thuani fjalë të drejta. Ai (All-llahu) ju mundëson të bëni vepra të mira, jua shlyen mëkatet e juaja,e kush respekton All-llahun dhe të Dërguarin e Tij, ka shpëtuar me një shpëtim të madh.” (El-Ahzab:70:71)
Thënia më e vërtetë është thënia e All-llahut, kurse udhëzimi më i mirë – udhëzimi i Muhammedit sal-lall-llahu ‘alejhi ve sel-lem. Veprat më të këqia janë ato të shpikurat, çdo shpikje është bid’at dhe
çdo bid’at është lajthitje, e çdo lajthitje çon në zjarr…
Defektet në rrugën e dijes (I-IV)
Deri tani kemi dhënë mjaft sqarime për dijen dhe dijetarët dhe jemi munduar të sqarojmë rolin që duhet të kenë dijetarët në ngjalljen e umetit dhe tiparet që duhet ti posedojnë që kuptimi i tyre i fesë të jetë i shëndoshë dhe i saktë.
Kemi folur edhe për gjërat që e mbrojnë njeriun nga keqkuptimi i fesë dhe gjërat që i ndihmojnë në kuptimin e shëndoshë dhe produktiv të fesë.
Sot, në këtë takim tonin flasim për disa defekte që paraqiten në këtë rrugë.
Hyrje
Pasi që shejtani i futet njeriut nga më shumë se një derë dhe insistimi i tij për të hyrë nga dyert më të rëndësishme dhe më të mëdhaja nuk ndalet, andaj insistimi i tij për të hyrë nga dera e dijes është shumë i madh, sepse dija është vepra më e mirë pa konkurencë.
Imam Gazaliu, rahimehull-llah, ka thënë: “Gjëja me gradë më të lartë për njeriun është: lumturia e përhershme, kurse gjëja më e mirë është mjeti që shpien deri te kjo gradë. Te kjo gradë nuk mund të arrijë njeriu përpos se me dije dhe vepra, kurse veprën nuk mund ta bëjë nëse nuk di se si duhet bërë ajo vepër, andaj konkludojmë se baza e lumturisë në dynja dhe ahiret është vetëm dija, andaj edhe është vepra më e mirë”. (“Ihjau Ulumid-Din”, 1/12).
Për këtë shkak kjo rrugë është shumë e rëndë dhe në këtë rrugë ka shumë peripeti dhe pengesa. Këto peripeti dhe pengesa disa herë e dëmtojnë krejtësisht dijen, disa herë e prishin qëllimin e disa herë mënyrën e nxënies së saj. Prej këtyre peripetive shpërton ai të cilin e shpëton All-llahu, azze ve xhel-le.
Për këtë shkak njeriu që është në rrugën e dijes duhet ti mëson defektet që mund ti shfaqen në këtë rrugë dhe të mbrohet prej tyre.
1- Mungesa e sinqeriteti gjatë mësimit të dijes.
All-llahu, subhanehu ve teala, në shumë ajete e qorton me të madhe mungesën e sinqeritetit në veprat që i bën njeriu gjat jetës së tij dhe tregon se ky njeri nuk fiton asnjë shpërblim dhe se All-llahu është i Pastër dhe i Mirë dhe vetëm të pastrën dhe të mirën e pranon.
All-llahu, tebareke ve teala, thotë: “Kush është që dëshiron fitimin e botës tjetër (Ahiretit), Ne do t’ia shtojmë fitimin e tij, e kush e dëshiron vetëm fitimin e kësaj bote, Ne ia japim, po në botën tjetër ai nuk ka hise”. (Esh-Shura: 20).
“Kush është që e ka për qëllim vetëm këtë botë, Ne atij që duam i japim në të aq sa duam, e pastaj atij i bëjmë të hyjë në xhehennem i nënçmuar, i përbuzur. E kush e ka për qëllim botën tjetër, duke qenë ai besimtar, përpiqet për të ashtu si i takon asaj, angazhimi i tyre do të jetë i pranishëm (te Zoti)”. (El-Isra: 18- 19).
Ebu Hurejre, radijall-llahu anhu, thotë: Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë: All-llahu, azze ve xhel-le, thotë:
“Unë jam më i panevojshmi për ortak, ai që bën një vepër dhe më bën ortak në te, e lë atë njeri dhe veprën e tij”. (Muslimi).
Ebu Sad ibën Ebi Fudale El-Ensariu, radijall-llahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:
“Kur ti bashkon All-llahu mbarë njerëzit në Ditën e Kijametit, atë ditë që ska dyshim në te do të thërret një thirrës: ai që i ka bërë ortak All-llahut në një vepër që e ka bërë për Te le të kërkon shpërblimin e tjetërkush përpos All-llahut, sepse All-llahu është më i panevojshmi nga shirku”. (Sahih, Ibn Maxheja).
Zejd ibën Thabiti, radijall-llahu anhu, thot: kam dëgjuar Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, duka thënë: “Ai që qëllim të vetin ka dynjanë, All-llahu ia shpërndanë çeshtjet e tija, i vëndon varfërinë mes syve dhe nga dynjaja nuk i vjen më shumë se sa ajo që i ka caktuar, kurse ai që qëllim të vetin ka ahiretin, All-llahu ia grumbullpn çështjet, i vëndon pasurinë në zemrën e tij dhe i vjen dynjaja përdhunshëm”. (Sahih, Ibn Maxheja).
Hatib Bagdadiu, rahimehull-llah, ka thënë: “Ai që ka kohë, të cilit All-llahu i ka dhënë trup të shëndetshëm, i është bërë e dashur largimi nga shtresa e injorantëve dhe ka vullnet për ta mësuar fenë ta shfrytëzon këtë mundësi dhe të mer iniciativë nga frika se mund ti ndodh diç që e largon prej këtij qëllimi ose i ndërrohet gjendja dhe pengohet nga kjo rrugë. Le të jetë serioz në këtë çeshtje, i sinqertë në nijetin dhe synimin e tij dhe kërkon prej All-llahu që ti jep dije të dobishme dhe sukses në te dhe ta rruan nga dija nga e cila nuk ka dobi.
Le të rruhet që mos të ketë qëllim nga kërkimi i dijes polemikat dhe debatet, të kthehen njerëzit kah ai dhe të mer kompenzim për te”. (“El-Fekih Vel-Mutefekih”, 2/87).
Kab ibën Maliku, radijall-llahu anhu, tregon: kam dëgjuar Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, duke thënë: “Ai që kërkon dije për tu renditur në rradhtë e dijetarëve dhe për të polemizuar me injorantët, a për ti kthyer fytyrat e njerëzve drejt tij, do ta shtin All-llahu në zjar”. (Sahih, Tirmidhiu).
Kadi Ebu Bekër Ibën Arbaiu, rahimehull-llah, duke e komentuar këtë hadith thotë: “Dija mund të bëhet shkatërrim për bartësin e tij, nëse nuk e kërkon për All-llah. Hadithi tregon se qëllimi është shtyllë e veprës, rukën, ose kushti pa të cilin nuk ka vlerë. Nëse mungon ky kusht atëherë kjo verpër nuk është asgjë, e nëse dëshiron të renditet në rradhët e dijetarëve, prishet nga shkaku i zilisë dhe mburrjes para mocanikëve dhe kjo vepër e cila duhet të bëhet për ahiret po bëhet për dynja. Nëse dëshiron të polemizon me injorantët, bëhet si ata. Nëse dëshiron të tërhjek fytyrat e njerëzve kah ai për të fituar pasuri të kësaj bote, e shet fenë për pak gjëra të kësaj dynjaje. Ky njeri është mëkatar dhe i prishur, shpresojmë të vdes me shehadet e të mbetet nën Dëshirën e All-llahut, subhanehu ve teala, ose ti dridhet besimi e ti dobësohet në çastet e vdekjes e të bëhet nga banorët e zjarit”. (“Aridetul-Ahvedhi”, 10/121).
Ebu Hurejre, radijall-llahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë: “Ai që mëson një dije e cila duhet të mësohet për All-llah, kurse e mëson për të fituar mirësi të kësaj bote nuk do të nuhat aromën e xhennetit në Ditën e Kijametit”. (Sahih, Ebu Davudi).
Abdullah ibën Mesudi, radijall-llahu anhu, ka thënë: “Si do të jetë gjendja juaj kur do t’ju kaplojnë fitnet nga çdo anë. Në te do të rriten të vegjlit dhe do të plaken të vjetrit e do të bëhen adete të pasuara, e nëse ndryshohen do të thuhet: kjo gjë është vepër e keqe. I kanë thënë: kur do të ndodh kjo? Tha: kur do të pakësohen besnikët, të shtohen kryetarët, të pakësohen fukahatë (dijetarët e fesë), të shtohen kur’atë (lexuesit e Kur’anit), ta mësojnë njerëzit fenë jo për fe dhe kur të dëshirojnë ta fitojnë dynjanë me vepra të ahiretit”. (Sahih, Daremiu). Hasan Basriu, rahimehull-llah, ka thënë: “Dënimi i dijetarit është vdekja e zemrës. I kanë thënë” ç’është vdekja e zermës? Tha: kërkimi i dynajsë me vepra të ahiretit”.
Xhafer ibën Muhamedi ka thënë: “Nëse shihni një dijetar që e do dynajën akuzone në fenë e tij, sepse secili njeri atë që do me te edhe mirret”.
Sufjan Theuriu ka thënë: “Njeriu mëson fenë që të ketë frikë All-llahun, andaj edhe i është dhënë përparësi dijes para veprave tjerave, sepse me të njeriu i frikohet All-llahut”.
Gjithashtu thoshte: “Stolisne dijen dhe mos u stolisnu me dije”. (Shiko: “Xhamiu Bejanul-ilmi ve Fadluhu”, 1/ 191).
Imam Dhehebiu, rahimehull-llah, duke folur në jetëshkrimin e Hisham Ed-Destuvaiut, rahimehull-llah, thotë:
“Ishte Hafidh, Huxhe, Imam, Sadik, Ebu Bekër, Hisham ibën Ebu Abdullah El-Basri Er-Rebii, tregtar i rrobave nga Destu, kurse Destu ishte një vend në Ahvaz.
Aun Ibën Umare thotë: kam dëgjuar Hisham Destuvaiun duke thënë: “Pasha All-llahun nuk mund të them se ndonjë herë kam kërkuar hadithin sinqerisht për All-llahun”.
Imam Dhehebiu thotë: Pasha All-llahun as unë nuk mund të them për veten. Selefi kërkonin dijen për All-llah andaj edhe u dalluan e u bën imamë që pasoheshin. Kishte njerëz që në fillim nuk e kërkonin dijen për All-llah, e fituan dhe u dalluan me të, pastaj llogaritën vetveten e kjo dije i shpiu në sinqeritet. Muxhahidi dhe të tjerët kanë thënë:
“Kërkuam dijen jo për All-llah, mirëpo dija insistoi që të jetë vetëm për All-llah”.
Ka njerëz që e kanë kërkuar dijen me qëllim të keq dhe për dynja e që të lavdërohen, andaj ata fitojnë atë që kanë patur për qëllim. Kjo kategori e njerëzve nuk janë ndriçuar me dritën e dijes, nuk len mbresa në zemër dhe nuk jep fryta të mëdha, kurse dijetar është ai që ia ka frikën All-llahut.
Disa njerëz tjerë kanë marrë dije dhe kanë fituar pozita, mirëpo bënë zullum, nuk iu përmbanë dijes, bënë mëkate të mëdha dhe vepra imorale, të mallkuar qofshin, ata nuk janë dijetarë.
Disa të tjerë nuk kanë frikë All-llahun në dijen e tyre por i përdorin hilet, japin fetva me lehtësime, transmetojnë transmetimet jo të sakta, madje disa shpifin mbi All-llahun dhe gënjejnë mbi Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, për këtë All-llahu ia çeri perdën, i iku dija dhe u bë zahireja e tij për në zjar.
Të gjitha këto grupe kanë transmetuar prej dijes shumë gjëra, janë zhytër në te, mirëpo pas tyre erdhën njerëz që kishin mungesë të qartë në dije dhe vepra. Pas tyre erdhën njerëz që lidhja e tyre me dijen ishte vetëm sipërfaqësore, prej tij vetëm pak kishin marë, u shtirën sikurse janë dijetarë të ndershëm, asnjëher nuk u shkoj ndërmend se me këtë vepër i afrohen All-llahut, sepse nuk kanë parë ndonjë hoxhë të cilin duhet ta pasojnë në dije e u bënë si masa e gjërë. Qëllimi i mësuesit nga ky tabor është të posedojë libra të çmueshëm që i deponon për të shikuar ndonjë herë, i deformon gjërat që i citon dhe nuk i analizon mirë. All-llahun e lusim të na jep shpëtim dhe falje “. (“Sijer”, 7/152).
Dija është çelësi i veprës dhe udhëheqësi i tij, baza mbi të cilën ngritet vepra, andaj duhet të jetë i sinqertë për All-llahun që të jetë i pastër dhe të jep si fryta veprat e mira, të cilat shpresojmë se do të pranohen te All-llahu, azze ve xhel-le.
Duhet sinqeriteti në kërkimin e dijes, kurse kjo arrihet duke bërë nijet që kërkimin e dijes ta bësh vetëm për All-llah, ta largosh injorancën nga vetja dhe tjerët, ta mbrosh sherijatin nga sulmet e ndryshme dhe të egra për ta shmëtuar, falsifikuar dhe ngatërruar.
Vazhdojmë në këtë hutbe me elementet tjera që janë pengesa dhe defekte në rrugën e dijes.
2- Fshehja e dijes
Defekti i dytë në këtë rrugë është fshehja e dijes, fshehja e asaj që ta ka mësuar All-llahu, azze ve xhel-le, dhe me këtë vepër përhapet injoranca dhe mbetet dominante injoranca.
All-llahu, tebareke ve teala, thotë: “Ata, të cilët fshehin argumentet dhe faktet që Ne i shpallëm, e pasi që ato ua sqaruam njerëzve në librin, të tillët i mallkon All-llahu, i mallkojnë edhe ata që mallkojnë”. (El-Bekare: 159).
Imam Kurtubiu, rahimehull-llah, duke e komentuar këtë ajet thotë: “All-llahu, azze ve xhel-le, tregon se ai që i fsheh faktet dhe udhëzimin që ka shpallur është i mallkuar Është për qëllim secili që e fsheh hakun dhe e kaplon secilin që fsheh dijen e fesë së All-llahu dhe e cila ka nevojë të përhapet Këta njerëz i mallkon All-llahu, domethënë distancohet prej tyre dhe i largon nga shpërblimi dhe i mallkojnë këta njerëz edhe melaqet edhe njerëzit”. (shiko: “El-Xhamiu liAhkamil-Kuran”, 2/189).
Ahmed Shakiri, rahimehull-llah, në librin e tij “Umdetut-Tefsir” thotë: “Ky ajet është kërcënim i ashpër ndaj atij që fsheh argumentet e qarta, objektivat e shëndosha dhe udhëzimin e dobishëm për zemrat e njerëzve të cilat i kanë sjellur pejgamberët”. (Shiko: “Umdetut-Tefsir”, 1/ 279).
All-llahu, subhanehu ve teala, thotë: “Ata që fshehin nga libri atë që shpalli All-llahu dhe për të fitojnë shumë të paktë, ata në barqet e tyre fusin vetëm zjarr. Atyre All-llahu nuk do t’u flasë në ditën e gjykimit dhe as nuk i shfajëson ata, por për ta pason dënimi i rëndë e i padurueshëm. Ata janë që në vend të udhëzimit e morën humbjen dhe dënimin në vend të shpëtimit. Sa të durueshëm qenkan ata ndaj zjarrit?”. (El-Bekare: 174- 175).
Abdurahman Sadiu, rahimehull-llah, thotë:
“Ky ajet është kërcënim i ashpër ndaj atij që i fsheh ato që ia ka shpallur All-llahu, subhanehu ve teala, pejgamberëve të Vet dhe dijen, gjë për të cilën All-llahu ka marrë besën nga bartësit e tij se do tua përhapin njerëzve dhe nuk do ta fshehin, andaj ai që e zëvendëson këtë gjë me gjëra të kësaj dynjaje dhe e lanë pas dore urdhërin e All-llahut, këta: ” ata në barqet e tyre fusin vetëm zjarr”, sepse këtë pasuri që kanë fituar e kanë fituar në mënyrë më të keqe dhe me ndalesat më të mëdhaja, andaj edhe shpërblimi i tyre ishte sipas llojit të veprës së tyre. Këtyre njerëzve nuk u flet All-llahu, është i mllefosur me ta, ua ka kthyer shpindën, kurse kjo është më e dhimbshme se denimi i zjarit Këta njerëz që kanë braktisur Kur’anin, ia kanë kthyer shpinën, kanë zgjedhur devijimin e jo udhëzimin, denimin e jo faljen, këta njerëz vetëm zjarin e meritojnë, mirëpo si e durojnë?!” (Shiko: “Tejsirul-Kerimir-Rahman”, fq. 65).
All-llahu, tebareke ve teala, thotë: “Dhe kur All-llahu mori zotimin nga ata që iu pat dhënë libri: që gjithqysh t’ua publikoni atë njerëzve, e të mos e fshehni, por ata e lanë pas dore atë për pak send të kësaj jete; pra, bënë punë të keqe”. (Ali Imran: 187).
Imam Ibën Kethiri, rahimehull-llah, thotë: “Në këtë ajet ka vërejtje për dijetarët që mos të ecin rrugës së tyre e tu ndodh ajo që u ka ndodhur atyreve që kanë qenë para tyre, andaj dijetarët e kanë për detyrë që të përhapin dijen e dobishme që shpie në vepra të mira dhe mos të fshehin asgjë prej saj”. (Shiko: “Tefsirul-Kuranil-Adhim”, 1/436).
Hasani dhe Katadeja thonë: “Ky ajet vlen për secilin që ka dije mbi fenë, andaj ai që di diçka prej fesë duhet tua mësojë tjerëve dhe ruajuni nga fshehja e dijes, sepse këtu qëndron shkatërrimi.
Muhamed ibën Kabi, rahimehull-llah, thotë: “Dijetarit nuk i takon që të heshtë dijen e as injorantit që ta heshtë injorancën e vet”. (Shiko: Tefsirin e Imam Kurtubiut, 4/313).
Imam Sadiu, rahimehull-llah, thotë: “Mithaku, beslidhja është marëveshja e rëndë dhe e sigurtë. Këtë besëlidhje e ka bërë All-llahu me secilin që i ka dhënë libra dhe i ka mësuar dijen që tua sqarojnë njerëzve gjërat për të cilat kanë nevojë dhe mos ta fshehin e as mos të jenë koprrac në këtë drejtim, sidosmo nëse e pyesin për ndonjë gjë ose u ndodh diçka që ua detyron këtë gjë, sepse secili që ka dijë, e ka obligim tua sqarojë njerëzve atë gjendje dhe tua bën të qartë të vërtetën nga e kota. Të sukseshmit e kanë kryer këtë detyrë në mënyrën më të plotë, ua kanë mësuar njerëzve atë që ua ka mësuar All-llahu duke e shpresuar kënaqësinë e Zotit të tyre, nga dhembshuria ndaj njerëzve dhe nga frika e mëkatit të fshehjes së dijes”. (Shiko: “Tejsirul-Kerimir-Rahman”, fq. 127).
All-llahu, subhanehu ve teala, i drejtohet Pejgamberit të Tij dhe duke e edukuar umetin e tij: “O ti i dërguar! Komunikoje atë që t’u zbrit prej Zotit tënd, e nëse nuk bën (kumtimin në tërësi), atëherë nuk e ke kryer detyrën (revalatën-risalen). All-llahu të garanton mbrojtjen prej njerëzve (prej armiqve). All-llahu nuk vë në rrugë të drejtë popullin që mohon”. (El-Maide: 67).
All-llahu, azze ve xhel-le, e detyron Pejgamberin e Tij, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, që ta publikon fenë dhe mos të fsheh asgjë prej saj pa marë parasysh gjendjen dhe situatën në të cilën gjindet dhe rezikun i cili i kanoset, sepse All-llahu është ai që mbron ate.
Imam Kurtubiu, rahimehull-llah, thotë: “Kështu e edukon All-llahu, azze ve xhel-le, Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe bartësit e dijes nga umeti i vet që mos të fshehin asgjë nga sherijati”. (shiko: “Tefsirin e Imam Kurtubiut”, 6/230).
Transmeton Imam Buhariu dhe Imam Muslimi nga Aisheja, radijall-llahu anha, e cila ka thënë: “Ai që kujton se Resulullahi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka fshehur diçka nga Libri i All-llahut ka bërë shpifje të madhe ndaj All-llahut, spese All-llahu, azze ve xhel-le, ka thënë: “O ti i dërguar! Komunikoje atë që t’u zbrit prej Zotit tënd, e nëse nuk bën (kumtimin në tërësi), atëherë nuk e ke kryer detyrën (revalatën-risalen) “. (El-Maide: 67).
Këto ajete të qarta flasin për rezikun e madh që sjell fshehja e dijes për ata që e bëjnë këtë vepër dhe se secili njeri të cilin All-llahu e ka begatuar me dije duhet ta përhap ate. Këtë gjë shumë mirë e kanë kuptuar sahabet e Muhammedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, andaj edhe janë përhapë anë e mbanë botës për ta përhapur këtë fe, kanë braktisur vendet më të dashura për ta, sikurse është Mekeja dhe Medineja dhe kanë lërë eshtrat e tyre anë e mbanë ruzullit tokësor, krejt këtë e kanë bërë nga dëshira për ta zbatuar këtë urdhër dhe nga frika e madhe që kanë patur nga ky kërcënim.
Ti sjellim dy shembuj se sa mirë dhe qartë i kanë kuptuar këto ajete sahabet e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e ata janë Ebu Hurejre dhe Ebu Dherri, radijall-llahu anhuma.
Transmeton Imam Buhariu, rahimehull-llah, se Ebu Hurejre, radijall-llahu anhu, ka thënë: “Njerëzit thonë: e ka tepruar me transmetime Ebu Hurejre, po mos të ishin dy ajete në Kur’an asgjë nuk do t’ju transmetoja, pastaj lexoi: “Ata, të cilët fshehin argumentet dhe faktet që Ne i shpallëm, e pasi që ato ua sqaruam njerëzve në librin, të tillët i mallkon All-llahu, i mallkojnë edhe ata që mallkojnë. Përveç atyre që pendohen, që përmirësohen dhe që u shpjegojnë njerëzve (të vërtetën), të tillëve ua pranoj pendimin, se Unë pranoj shumë pendimin, jam mëshirues”. (El-Bekare: 159- 160).
Domethënë: po të mos ishin këto ajete që e qortojnë fshehjen e dijes nuk do të kishte transmetuar aspak hadithe, mirëpo pasiqë fshehja e dijes është e ndaluar u bë obligim përhapja e tij, andaj edhe kishte shume transmetime prej tij, sepse dinte shumë hadithe.
Transmeton Buhariu nga Ebu Dherri, radijall-llahu anhu, i cili ka thënë: “Po të vëndonit shpatën në këtë qafë dhe pastaj mendoj se mund të them ndonjë fjalë që kam dëgjuar nga Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, para se të më hiqet koka, do ta kisha thënë”.
Dijetarët dhe imamët janë kujdesur që tua kujtojnë nxënësve gjat sqarimit të edukatës së nxënies së dijes edhe nevojën e publikimit dhe kumtimit të fesë dhe ua kanë tërhjekur vërejtjen nga fshehja e dijes.
Imam Ibën Kethiri, rahimehull-llah, thotë: “Nxënësi i dijes duhet të jetë i dobishëm për nxënësit tjerë dhe nuk duhet të fshehë dijen, sepse kanë ardhur shumë ajete dhe hadithe që e ndalojnë një vepër të tillë”. (Shiko: “Baithul-Hathith”, fq. 133).
Në vijim ti përmendim edhe disa hadithe që flasin për këtë temë.
Ebu Hurejre, radijall-llahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë: “Kush pyetet për një dije dhe e fsheh do të frerohet në Ditën e Gjykimit me frerë nga zjari”. (Sahih, transmeton Ebu Davudi, Tirmidhiu, etj.).
Ebu Hurejre, radijall-llahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë: “Shembulli i atij që mëson dijen dhe pastaj nuk e tregon ate është sikur shembulli i atij që mbledh thesar mirëpo nuk shpenzon prej tij”. (Hasen, Taberaniu).
Ai që e mbyll gojën dhe nuk e thot fjalën e vërtetë i mbyllet goja me frerë të zjarit të xhehenemit, domethënë sikur vepra ashtu edhe denimi.
Kjo vlen për raste dhe çështje që domosdo duhet sqaruar njerëzve, ose për raste kur një jomusliman interesohet për Islamin, ose për një njeri që rishtazi ka hyrë në fe dhe nuk di të falet ose nuk i di obligimet kryesore fetare, dhe pyet, atëherë ai që pyetet e ka obligim tia sqarojë këto gjëra dhe nëse nuk e bën këtë vepër e meriton këtë denim.
Shejh Hamid Fekihu, rahimehull-llah, thotë:
“Kjo vlen edhe në situatë kur është përhapur injoranca dhe dominojnë besimet e kota, bidatet, bestytnitë, adetet e flliqura, imitimi i jomuslimanëve, adeteve dhe principeve të tyre, të cilat e shkatërrojnë fenë, moralin dhe nderin, në këso raste obligimi më i madh i dijetarëve që kanë marrë trashëgiminë e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, që të japin maksimalisht mundin e tyre për ta përhapur këtë dije në mesin e familjes, vëllezërve, fisit dhe popullit të tyre me shpresë së do të bëhet shkak që ti shpëtojë All-llahu nga devijimi dhe hidhërimi i All-llahut.
Tregon Ibën Abdul-Berri, rahimehull-llah, se Selim ibën Amiri ka thënë: Ebu Umamete na tregonte shumë hadithe e pastaj thoshte: a i kuptuat? I thonim: po. Thoshte: kumtoni prej meje këtë që ua kam mësuar.
Ibën Kasimi, rahimehull-llah, thotë: “Imam Maliku kur na përshëndetke gjatë ndarjes na thoshte: keni frikë All-llahun dhe përhapne këtë dije, mësojani njerëzve dhe mos e fshehni”. (Shiko: “Xhamiu Bejanil-Ilmi”, 1/ 123).
Normalisht se dijen duhet përhapur atij që e meriton dhe për këtë jemi duke folur, kurse nëse dikush nuk e meriton, atëherë nuk është mëkat që atij mos ti jepet ajo dije.
Shejh Ahmed Shakiri, rahimehull-llah, thotë:
“Përhapja e dijes është obligim dhe nuk lejohet fshehja e tij, mirëpo është e veçantë për ata që e meritojnë, andaj dijetarët e kanë lejuar që mos ti jepet atyreve që nuk janë të gatshëm ta marrin dhe atyreve që insistojnë në gabim edhe nëse e kuptojnë të vërtetën.
Një dijetarë e kanë pyetur për një çeshtje, kurse ai nuk i ka dhënë përgjigje, e pyetësia ia ka përmendur hadithin: “Kush pyetet për një dije dhe e fsheh do të frerohet në Ditën e Gjykimit me frerë nga zjarri”. (Sahih, transmeton Ebu Davudi, Tirmidhiu, etj.).
Dijetari ia ktheu duke i thënë: leri këto frerë këtu dhe shko, e kur të vjen dikush që kupton e nuk i tregoj le të më lidh me këta frerë.
Disa dijetarë kanë thënë: “zgjedhi kërkuesit e dijes tënde ashtu sikurse i zgjedh kërkuesit e vajzave tuaja”. (Shiko: “El-Baithul-Hathith”, fq. 133).
3- Të flasish mbi All-llahun pa dije
Feja është amanet, dija e fesë është amanet, andaj ai që niset në rrugën e dijes duhet ta dijë se ka marrë përsipër një amanet shumë të madh dhe për te do të jep llogari nëse nuk e kryen ashtu si duhet.
Të flasish mbi fenë e All-llahut është sikur të flasish në emër të All-llahut dhe mbi All-llahun, andaj edhe sinqeriteti dhe vërtetësia janë mëse të domosdoshme dhe pa to pikëpyetje e madhe se sa ky njeri është kërkues i denjë i dijes fetare.
Sot ballafaqohemi me shumë raste kur njerëzit flasin në emër të fesë dhe në Emër të All-llahut pa ndonjë argument të fuqishëm ose të qartë nga Kur’ani apo Sunneti i Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, andaj edhe kjo bëhet shkak që ky njeri veten ta shpien në devijim, por edhe tjerët.
Për këtë peshë të madhe që ka folja mbi fenë e All-llahut dhe kujdesi i madh që duhet të kenë ata që thirren në emër të njohjes së fesë, Imam Ibën Kajim El-Xhevziu ka shkruajtur një libër me titull “A’lamul-Muvekiine an rabil-Alemine”, ku tregon se të japish fetva ose të flasish në emër të fesë është sikur të nënshkruash në emër të Zotit, andaj edhe duhet patur kujdes shumë të madh në këtë drejtim.
Imam Ibën Kajimi, rahimehull-llah, në këtë libër mes tjerash thotë (fq. 8-9): “Pasi që kumtimi prej All-llahut mbështetet në njohjen e asaj që e kumton dhe vërtetësinë në transmetim, atëherë nuk është meritor për ta bërë këtë vepër akush përpos atij që është cilësuar me dije dhe vërtetësi, të di atë që kumton dhe të jetë i vërtetë në te. Shtoja kësaj edhe mënyrën e mirë e jetesës dhe sjelljen e mirë, të jetë i drejtë në fjalët dhe veprat e tija, jeta e tij sekrete dhe publike të jetë e njejtë, gjatë hyrjes dhe daljes dhe në të gjtha gjendjet e tija mo stë ketë dallim. Nëse posti i atij që nënshkruan në emër të mbretit është një post që nuk mund ti mohohet vlera dhe t’i injorohet pozita dhe konsiderohet prej posteve më të larta, vallë çka do të kishim thënë për postin e nënshkrimit në emër të Zotit të tokës dhe qiejve? Andaj, ai i cili e ka marë këtë post duhet të përgaditet mirë dhe ta dijë pozitën e postit që ka dhe nuk duhet të ngushtohet nga thënia e të vërtetës dhe publikimin e sajë, sepse All-llahu ka për ta ndihmuar dhe udhëzuar”.
Të flasish mbi All-llahun pa dije domethënë të gënjesh mbi All-llahun, azze ve xhel-le, kurse këtë eskluzivitet nuk ia ka dhënë askujt, saqë edhe mikut dhe Pejgamberit, të tij, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, nuk i ka dhënë e i ka thënë: “Sikur të trillonte ai (Muhammedi) për Ne ndonjë fjalë! Ne do ta kapim atë me të Djathtën Tonë. E pastaj do t’ia këputnim atij arterien e zemrës”. (El-Haka: 44- 46).
Ibën Kethiri, rahimehull-llah, duke e komentuar këtë ajet thotë: “Nëse Muhammedi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka shpifur mbi All-llahun, i ka shtuar shpalljes gjëra dhe ka pakësuar prej saj ose ka thënë diç nga vetja dhe ia ka mveshur All-llahut, sikurse dikush pretendon, do tia shpejtojmë denimin”.
Pasiqë edhe Muhammedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i është dhënë ky kërcënim, atëherë çka mbetet për ne tjerët që mundohemi të jemi zëvendësit e tij, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem!
Edhe përshkrimi i denimit ka atë ndikimin e vet, andaj Zamahsheriu thotë se ai që mundohet të trillon mbi All-llahun denohet ashtu sikurse i denojnë mbretërit ata që trillojnë mbi ta, duke i mbytur dalngadal, të lidhur në pranga dhe duke u shijuar llojlloj mundimesh dhe torturash. Qëllimi nga kjo është për të treguar se sa vepër e shëmtuar është të gënjesh mbi një qenie shumë të madhe sikurse është All-llahu, tebareke ve teala. (shiko: “El-Keshaf”, 4/155).
All-llahu, subhanehu ve teala, thotë: “E kush është më gabimtar i madh se sa ai që trillon rrenë ndaj Zotit, ose thotë: “Mua po më shpallet e nuk i është shpallur asgjë, ose se sa ai që thotë: “Do të thur diçka të ngjashme me atë që e ka zbritur All-llahu”. E, sikur t’i shihje mizorët kur janë në agoni të vdekjes, e engjëjt kanë shtrirë duart e veta (me ndëshkim) e (u thonë): “Shpëtojeni pra vetveten (nëse mundeni)”. “Tash përjetoni dënimin e turpshëm për shkak se e thoshit të pavërtetën për All-llahun, dhe ndaj argumenteve të Tij ishit kryeneç”. (El-Enam: 93).
Imam Kurtubiu, rahimehull-llah, duke e komentuar këtë ajet ka thënë: “Nga kjo kategori e njerëzve janë ata që kanë braktisur fikhun dhe sunetet dhe atë në të cilën kanë qenë selefi e thotë: më ka ardhë një ide se duhet vepruar kështu, ose më flet zemra se kështu duhet thënë, etj. e gjykojnë sipas asaj që u flen në zemër ose u dominon si ide, duke supozuar se kjo u vjen atyreve nga pastërtia nga njollat dhe zbrazja nga xhelozia, e u shfaqen atyreve shkenca dhe të vërteta hyjnore dhe i mësojnë sekretet gjenerale dhe i dinë detalet e imta, andaj nuk kanë nevojë për dispozitat e gjenerale të fesë e thonë: këto janë dispozita të përgjithshme fetare dhe me to gjykohet masa e gjërë dhe e thjeshtë, kurse evlijata dhe njerëzit e veçantë, ata nuk kanë nevojë për këto citate dhe tektse”. (Shiko: “El-Xhamiu Liahkamil-Kurani”, 7/ 41).
Imam Abdurrahman Sadiu, rahimehull-llah, thotë: “Nuk ka njeri që bën zullum dhe krim më të madh se sa ai që trillon mbi All-llahun duke i mveshur fjalë apo dispozitë nga të cilat Ai është i pastër. Ky njeri është më zullumqari sepse gënjen dhe ndryshon fenë, bazën dhe degët e saja dhe ia mvesh këtë All-llahut. Kjo vepër është shumë e dëmshme”. (shiko: “Tejsirul-Kerimir-Rahman”, fq. 226).
All-llahu, tebareke ve teala, thotë: “Mos i thuani asaj rrenës së gjuhve tuaja: “Kjo është hallall e kjo është haram” e të shpifni ndaj All-llahut rrenën. Vërtet, ata që shpifin rrenën ndaj All-llahut, nuk kanë shpëtim. Kanë një përjetim të vogël (në këtë jetë), e do të kenë dënim të padurueshëm”. (En-Nahl: 116- 117).
Kërcënime të njëpasnjëshme dhe shumë të rëndë ndaj atyreve që marrin guximin të fusin në fe gjëra që s’janë të saja dhe të nxjerin prej fesë gjëra që janë pjesë integrale dhe shumë e rëndësishme e saj. Fatkeqësisht në këtë kohë kjo vepër shumë shpesh haset në shumë vende dhe raste.
Imam Ibën Kethiri, rahimehull-llah, thotë: “All-llahu, azze ve xhel-le, u ka ndaluar muslimanëve që të ecin rrugës së idhujtarëve, të cilët bënë hallalle dhe harame me gjuhën dhe përshkrimet e tyre dhe sipas mendimeve të tyre. Në këtë hyn edhe secili që ka shpikur bidate që skanë mbështetje fetare, ose ka lejuar atë që ka ndaluar All-llahu, ose ka ndaluar atë që ka lejuar All-llahu, sipas mendimit dhe epshit të vet. Pastaj e dha kërcënimin e vet duke thënë: “Vërtet, ata që shpifin rrenën ndaj All-llahut, nuk kanë shpëtim”. Domethënë as në dynja e as në ahiret. Nëse përjetojnë ndonjë afatizim të shkurtër në dynja, ata i pret denim i madh dhe i dhembshëm në ahiret”. (Shiko: “Tefsiri i Ibën Kethirit”, 2/ 590).
Në këtë që flasim përpos gënjeshtrës mbi All-llahun hyn edhe gënjeshtra mbi Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Ky veprim fatkeqësisht ka ndodhur me të madhe pas brezave të artë të islamit, andaj në shumë kohëra janë paraqitur njerëz që kanë trilluar dhe shpifur hadithe duke ia atribuar Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Edhe ato hadithe njihen sikur hadithe meudu, të trilluara dhe të shpifura. Mirëpo dijetarët e hadithit e kanë kryer një mision shumë të ndershëm dhe të pastër dhe kanë klasifikuar këto hadithe dhe ua kanë bërë të ditur muslimanëve se cilat janë ato hadithe të trilluara dhe apokrife, andaj në to nuk duhet aspak të mbështetemi e as ti citojmë në shkrimet dhe fjalimet tona para njerëzve.
Edhe pse dijetarët e hadithit kanë bërë këtë vepër shumë të ndershme dhe kanë dhënë një mund jashtëzakonisht të madh në këtë drejtim, ne akoma kemi njerëz që mbështeten në këso lloj hadithesh për të promovuar rregulla apo veprime fetare.
Andaj për ata që i kanë trilluar këto hadithe dhe ata që i përhapin me vetëdije apo pa te vlejnë hadithet që do ti përmendim më poshtë. All-llahu na ruajte!
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë: “Gënjeshtra mbi mua nuk është sikur gënjeshtra mbi ndokend tjetër, andaj ai që gënjen mbi mua qellimisht le të përgadit për vete një karige të xhehenemit”. (Buhariu dhe Muslimi).
Ky hadith është mutevatir, domethënë e transmetojnë një numër shumë i madh i transmetuesve që nuk u mundëson atyreve që të bashkohen në gënjeshtër. Hadithi mutevatir është i padiskutueshëm në vërtetësinë tij dhe i padiskutueshëm në zbatimin e tij në jetën tonë të përditshme.
Për këtë do të kishte mjaftuar kjo që të jemi shumë të kujdeshëm kur flasim për fenë e All-llahut, tebareke ve teala, dhe kur flasim në emër të Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, sepse përndryshe në është bërë gati vendi ynë në zjarin e nxehtë të xhehenemit, Zoti na ruajtë!
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë: “Mos gënjeni mbi mua, sepse ai që gënjen mbi mua do të hyjë në zjar”. (Buhariu dhe Muslimi).
Imam Ibën Haxher El-Askalaniu, rahimehull-llah, thotë: “Mos gënjeni mbi mua”, i kaplon të gjtha gënjeshtrat dhe të gjitha llojet e saja dhe domethënë mos më mveshni mua gënjeshtra.
Disa injorantë janë mashtruar dhe kanë shpikur hadithe për të stimuluar në vepra të mira dhe për të frikësuar nga veprat e këqija e kanë thënë: ne nuk gënjejmë kundër Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, por këtë e bëjmë për ta ndihmuar sherijatin e tij, mirëpo ata si duket nuk kanë ditur se ti mveshish Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, gjëra që si ka thënë domethënë të gënjesh mbi All-llahun, sepse është nxjerje e një dispozite fetare qoftë për detyrim apo për pëlqim edhe e kundërta për haram apo mekruh “. (Shiko: “Fet’hul-Bari”, 1/241).
All-llahu, xhel-le shanuhu, ka ndaluar në mënyrë kategorike dhe të rreptë të flasish mbi Te dhe e ka konsideruar haram të qartë, duke thënë: “Thuaj: “Zoti im i ndaloi vetëm të këqijat e turpshme, le të jenë të hapta ose të fshehta, ndaloi mëkatin, ndaloi shtypjen e tjetrit pa të drejtë, ndaloi t’i mvishni All-llahut shok pa patur për të kurrfarë argumenti, dhe ndaloi të thoni për All-llahun atë që nuk e dini se është e vërtetë”. (El-A’raf: 33).
Imam Ibën Kajimi, rahimehull-llah, duke e komentuar këtë ajet thotë: “Të flasish mbi All-llahun pa dije, kjo është prej ndalesave dhe mëkateve më të mëdhaja, andaj është përmendur në kategorinë e katërt të ndalesave rreth të cilave janë pajtuar fetë dhe ligjet dhe nuk lejohen në asnjë rast dhe nuk i ngjajnë coftinës, gjakut apo mishit të derrit të cilat në rast reziku dhe domosdoshmëria edhe lejohen.
Ndalesat janë dy lloje:
a) Ndalesat për vet subjektet; të cilat nuk lejohen në asnjë rast
b) Ndalesat objektive, të cilat janë të ndaluara në rrethana dhe kohëra të caktuara.
Për ndalesat subjektive, All-llahu, xhel-le shanuhu, ka thënë: “Thuaj: “Zoti im i ndaloi vetëm të këqijat e turpshme, le të jenë të hapta ose të fshehta, “. Pastaj kaloi në ato mëkate që janë më të mëdhaja: ” ndaloi mëkatin, ndaloi shtypjen e tjetrit pa të drejtë, “. Pastaj kaloi në atë që është edhe më i madh se këto: ” ndaloi t’i mvishni All-llahut shok pa patur për të kurrfarë argumenti, “. Më në fund kaloi te ajo që është edhe më e madhe: ” dhe ndaloi të thoni për All-llahun atë që nuk e dini se është e vërtetë”. (El-A’raf: 33). Kjo është ndalesa dhe mëkati më i madh, sepse përmban gënjeshtrën mbi All-llahun dhe mveshjen e gjërave që nuk i përkasin, ndryshimin e fesë, mohimin e asaj që ka konfirmuar dhe konfirmimin e asaj që ka mohuar, pohimin e asaj që e ka mohuar dhe mohimin e asaj që e ka pohuar, armiqësimin e asaj që e ka miqësuar dhe miqësimin e asaj që ka armiëqësuar, dashurinë e asaj që ka urrejtur dhe urrejtjen e asaj që ka dashur dhe përshkrimin ashtu si nuk e meriton dhe përket në Qenien, Cilësitë, Fjalët dhe Veprat e Tija.
Në llojen e ndalesave, haramave, nuk ka ndalesë më të madhe se kjo te All-llahu e as mëkat më të rëndë, sepse është baza e kufrit dhe shirkut, themeli i bidatit dhe devijimeve, pasiqë çdo bidat devijues në fe ka themel foljen për All-llahun pa dije.
Andaj selefi dhe imamët e kanë refuzuar këtë dukuri me të madhe, u kanë bërtitur këtyre njerëzve në mbarë ruzullin tokësor dhe ua kanë tërhjekur vërejtjen njerëzve nga fitneja e tyre në mënyrë të rreptë. Kanë vepruar në këtë drejtim aq shumë saqë nuk kanë vepruar kështu me veprat imorale, zullumin dhe armiqësinë, sepse dëmi i bidateve, rrënimi i tyre fesë dhe kundërshtimi tyre me fënë janë shumë më të rënda.
All-llahu, tebareke ve teala, u ka mohuar njerëzve të drejtën të shpallin hallalle dhe harame pa argumente nga Ai, duke thënë:
“Mos i thuani asaj rrenës së gjuhve tuaja: “Kjo është hallall e kjo është haram” e të shpifni ndaj All-llahut rrenën. Vërtet, ata që shpifin rrenën ndaj All-llahut, nuk kanë shpëtim. Kanë një përjetim të vogël (në këtë jetë), e do të kenë dënim të padurueshëm”. (En-Nahl: 116- 117).
E çka mund të themi për atë që i mvesh All-llahut, azze ve xhel-le, gjëra që me to nuk e ka përshkruar Vetveten?! Ose i mohon ato cilësi që me to e ka përshkruar Vetveten?!
Disa dijetarë të selefit kanë thënë: Kujdes, mos të thotë dikush prej jush: këtë e ka bërë hallall All-llahu kurse këtë e ka bërë haram e t’ju thotë All-llahu: ke gënjyer, nuk kam lejuar këtë e as ndaluar atë.
Ka për qëllim lejimin dhe ndalimin në bazë racionale dhe pa argumente nga All-llahu dhe Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.
Baza e kufrit dhe shirkut është folja për All-llahun pa dije, sepse idhujtari mendon se ai që adhurin dikend përpos All-llahut me te i afrohet All-llahut, i ndërmjetëson te Ai dhe kryhet nevoja e tij me ndërmjetësimin e tij, ashtu sikurse janë ndërmjetësimet te mbretërit, andaj secili idhujtar flet për All-llahun pa dije
Për këtë të gënjesh mbi Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, është shkak për të hyrë në xhehenem dhe për të zërë vend atje, vend i cili nuk ndahet kurrë prej tij, sepse ka bërë gabim trashanik, ka folur për All-llahun pa dije, pasiqë të gënjesh mbi Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, është sikur të flasish mbi Ate që e ka dërguar “. (Shiko: “Medarixhus-Salikin”, 1/372).
Në një vend tjetër thotë: “All-llahu, subhanehu ve teala, ka ndaluar të flitet për All-llahun pa dije në fetva dhe vendimmarrje dhe e ka konsideruar prej ndalesave më të mëdhaja, madje i ka dhënë gradën më të lartë në mesin e këtyre ndalesave, duke thënë: “Thuaj: “Zoti im i ndaloi vetëm të këqijat e turpshme, le të jenë të hapta ose të fshehta, ndaloi mëkatin, ndaloi shtypjen e tjetrit pa të drejtë, ndaloi t’i mvishni All-llahut shok pa patur për të kurrfarë argumenti, dhe ndaloi të thoni për All-llahun atë që nuk e dini se është e vërtetë”. (El-A’raf: 33).
Në këtë ajet i kategorizoi ndalesat në katër kategori. Filloi me më të lehtën: veprat imorale, pastaj kaloi në kategorinë e dytë që është edhe më e ndaluar: mëkati dhe zullumi, pastaj kaloi në kategorinë e tretë që është edhe më e keqe dhe e rëndë: idhujtaria dhe pastaj kaloi në kategorinë e katër që është kategoria më e rëndë dhe më e keqe se të gjitha këto kategori, e ajo është: folja për All-llahun pa dije. Me këtë nënkuptohet folja për All-llahun pa dije mbi Emrat, Cilësitë dhe Veprat e Tija, mbi fenë dhe sherijatin e Tij.
All-llahu, subhanehu ve teala, thotë:
“Mos i thuani asaj rrenës së gjuhve tuaja: “Kjo është hallall e kjo është haram” e të shpifni ndaj All-llahut rrenën. Vërtet, ata që shpifin rrenën ndaj All-llahut, nuk kanë shpëtim. Kanë një përjetim të vogël (në këtë jetë), e do të kenë dënim të padurueshëm”. (En-Nahl: 116- 117).
U ofroj All-llahu, azze ve xhel-le, kërcënim atyreve që gënjejnë mbi Te në dispozitat e Tija dhe thënia e tyre për gjërat që nuk i ka ndaluar: këto janë të ndaluara e për ato që nuk i ka lejuar: këto janë të lejuara. Kjo është sqarim prej All-llahut se njeriut nuk i lejohet të thotë se kjo është hallall e kjo haram, nëse nuk e di se a thua me të vërtetë All-llahu i ka lejuar dhe ndaluar ato gjëra”. (“A’lamul-Muvekiin”, fq. 31).
4- Futja me zor në mesin e dijetarëve
Dija është dhuratë hyjnore për ata që kanë zemër të dlirë, për ata që nuk janë mendjemëdhenjë dhe kokëlartë. Por është edhe sprovë e madhe për ata që nuk janë të sinqertë, që mburren dhe shumë gjëra i pretendojnë.
Secili njeri duhet ta dijë se All-llahu i ka nxjerë njerëzit nga barku i nënës injorantë, pastaj i mësoi me mjetet e dijes, duke i dhënë aftësitë e kuptimit dhe aftësinë e tejkalimit të pengesave që i dalin në këtë rrugë dhe eliminimi i angazhimeve që e dezorinetojnë nga ky synim.
All-llahu, xhel-le shanuhu, ua kujton njerëzve këtë begati të madhe që u ka dhënë, i nxorri në dynja tërësisht injorantë, pastaj u dha dëgjimin, shikimin dhe zemrën, apo mendjen, sepse me këto forca apo shqisa i mundësojnë njeriut të perceptojë dhe të dijë. Këto gjëra ia ka dhënë All-llahu, tebareke ve teala, njeriut që të arrijë ta adhurojë Ate dhe ta shfrytëzojë çdo gjymtyrë, shqisë e fuqi për ta respektuar Zotin e Tij.
Andaj një musliman aq sa ma shumë e shton dijen aq ma shumë duhet ta shton edhe afërsinë me All-llahun, kjo është pjesë e edukatës së një dijetari dhe meriton të jetë i tillë, sepse dija e thërret njeriun që t’i nënshtrohet All-llahut, të le pretendimin dhe egoizmin.
All-llahu, azze ve xhel-le, thotë: “All-llahu ju nxori nga barqet e nënave tuaja (si foshnje) që nuk dinit asgjë. Ju pajisi me (shqisa për) të dëgjuar, me të parë dhe me zemër, ashtu që të jeni falënderues”. (En-Nahl: 78).
Ebu Omer ibën Abdul-Berri, rahimehull-llah, thotë: “Nga edukata e një dijetari është lërja e pretendimit të gjërave që nuk di ti bëjë dhe lërja e mburrjes më gjërat që di ti bëjë, përpos nëse detyrohet në një hap të këtillë, sikurse ndodhi me Jusufin, alejhisselam, kur tha: “Ai (Jusufi) tha: “Më cakto mua përgjegjës të depove të vendit, unë jam besnik i dijshëm”. (Jusuf: 55).
Sepse Jusufi, alejhisselam, e bëri këtë hap pasiqë aty nuk kishte njerëz që e njihnin e ta lavdërojnë me atë që meriton dhe e pa se secili që ulet në atë vend nga banorët e vendit nuk do t’ia jep hakun, andaj nuk kishte zgjidhje tjetër përos se të lajmërohet për këtë post. Nëse ka këso gjendje atëhetë i lejohet dijetarit ta lavdëroj veten dhe të tregoj pozitën që ka. Në këtë rast ky njeri i tregon begatitë që ia ka dhënë All-llahu në shenjë falënderimi ndaj Tij.
Gjëja më turpëruese për një njeri është pretendimi i gjërave që nuk mund ti kryen. Këtë ves e kanë qortuar dijetarët në kohën e vjetër dhe tash dhe kanë shkruar rreth kësaj teme shkrime dhe poezi”. (Shiko: “Xhamiu Bejanil-Ilmi”, 1/ 145).
All-llahu, xhel-le shanuhu, e ka edukuar pejgamberin e tij, Musain, alejhisselam, me një edukatë shumë të lartë dhe e ka qortuar pse nuk ia ktheu dijen Atij, andaj për këtë shkak ndodhi edhe tregimi i Musait, alejhisselam, me Hidrin, tregim të cilin na e ka treguar Kur’ani dhe Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, në hadithet e tija.
Hadithit që e tregon këtë tregim Imam Buhariu, rahimehull-llah, i ka dhënë titullin: “Kapitulli: Çka është e pëlqyeshme të thotë dijetari nëse pyetet: kush di më shumë, e ia kthen dijen All-llahut”. Tregimi është shumë i gjatë dhe për atë që dëshiron ta dijë detalisht mund ti referohet sures El-Kehf, prej ajetit 60 deri në ajetin 82 dhe hadithit të cilin e transmeton Imam Buhariu në sahihun e tij me nr. 78, 122, 2147, 2578 dhe Imam Muslimi në sahihun e tij me nr. 2380.
Po e tregoj vetëm pjesën e parë të tregimit për të parë së për çka All-llahu e detyroi Musain, alejhisselam, ta bëjëtë tërë këtë udhëtim.
“U ngrit Musai, alejhisselam, duke mbajtur fjalim para izraelitëve edhe u pyet: kush është njeriu më i dijshëm? Tha: unë jam njeriu më i dijshëm. E qortoi All-llahu sepse nuk ia ktheu dijen All-llahut, andaj edhe i shpalli se një rob i Imi jeton në vendin ku takohen dy detërat, ai është më i ditur se ti. Tha: o Zot si të arrij deri te ai? Tha: mer me vehte një peshk në strajcë, e ku ta humbish aty është ai “.
Kur e sjellim këtë rast kuranor dhe hadithor nuk kemi qëllim të themi se Musai, alejhisselam, pretendoi dijen, por të tregojmë se pasiqë All-llahu e qortoi, Musain, alejhisselam, pse nuk ia referoi dijen Atij edhe pse ai dinte dhe punonte sipas asaj që dinte, pasiqë ishte i zgjedhur nga All-llahu, si njeri me zemër, mendje dhe shpirt të pastër, të dlirë dhe të ndriçuar, si Pejgamber i All-llahut, edhe atij nuk i takonte të bëjë këso gabimesh, çka do të kishim thënë për ata njerëz që pretendojnë dijen dhe skanë aspak lidhje me dijen?!
Dijetarët tanë e mëhershëm ishin dijetarë me zemër shumë të dlirë, me butësi shumë të gjërë, me dije shumë të madhe, mirëpo asnjë prej tyre nuk kishte turp të thonte nuk di, kur nuk dinte. Po normale është sjellja e tyre, kur edhe melaqet nuk janë turpëruar të thonë për gjërat që nuk dinin: ” Ti je i pa të meta, ne nuk kemi dije tjetër përveç atë që na e mësove Ti. Vërtetë, Ti je i Gjithëdijshmi, i Urti!” (El-Bekare: 32).
Ibën Abdul-Beri, rahimehull-llah, transmeton nga Abdurahman ibën Mehdiu, rahimehull-llah, i cili thotë: “Ishim te Malik ibën Enesi, rahimehull-llah, dhe i erdhi një njeri e i tha: Ebu Abdullah, kam ardhur prej një udhëtimi gjashtmujor dhe më kanë dërguar populli im që të pyes një pyetje. Tha: pyet. E pyeti ky njeri për një pyetje, kurse Imam Maliku iu përgjigj: nuk e di. U habit ky njeriu, sepse i dukej se ka ardhur te njeriu që i di të gjitha gjërat, e tha: çka ti them popullit tim kur të kthehem? Tha: thuaju: Imam Maliku ka thënë se nuk di.
Ibën Vehbi ka thënë: kam dëgjuar Malikun duke përmend fjalën e Kasim ibën Muhamedit: “Të jeton një njeri injorant është ma mirë se sa të flet për All-llahun pa dije, pastaj tha: nëse Ebu Bekri, radijall-llahu anhu, të cilin e ka veçuar All-llahu me dhunti ka thënë: nuk di, atëherë çka të themi ne.
Ibën Vehbi ka thënë: Maliku më ka thënë: Resulullahi ishte Imam i muslimanëve dhe zotëriu i mbarë botërave, kur e pyetnin për ndonjë gjë ai nuk jipte përgjigje derisa ti vinte shpallja.
Imam Maliku ka thënë se ka transmetime se Ibën Abasi, radijall-llahu anhu, thoshtë: “Nëse dijetari e gabon frazën “nuk e di” goditet me goditje vrasëse”. (shiko: “Xhamiu Bejanul-Ilmi”, 2/53).
Kështu ka qenë tradita e dijetarëve të selefit, ata nuk pretendonin gjërat që nuk dinë ti rregullojnë dhe mbarojnë, ishin modest dhe këshilldhënës, saqë Imam Shafiu, rahimehull-llah, ka thënë: “Çdo herë që kam debatuar me dikend kam dëshiruar që ai mos të gabojë dhe çdo dije që e kam në zemër kam dëshiruar ta ketë secili dhe të mos më mvishet mua”.
Gjithashtu Imam Shafiu, rahimehull-llah, ka thënë: “Kam dëshiruar që çdo dije që e kam ta kishin mësuar njerëzit, të shpërblehem për të por mos të më falënderojnë mua”. (Shiko: “Adabu Shafii ve menakibuhu”, fq. 91).
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, u është kërcënuar pretenduesve të dijes dhe Kur’anit me zjarr, duke thënë: “Do të ngadhnjen Islami derisa udhëtojnë tregtarët nëpër detëra dhe derisa futen kuajt në (luftë) në rrugë të All-llahut, pastaj dalin njerëz që lexojnë Kur’anin e thonë: kush e lexon ma shumë se ne, kush di ma shumë se ne dhe kush kupton ma shumë se ne, pastaj u tha shokëve: vallë a do të ketë në mesin e tyre mirësi. Sahabet thanë: All-llahu dhe Pejgamberi i Tij e dinë. Tha: ata janë prej jush, nga ky umet dhe ata janë lëndë e zjarit”. (Sahih, Taberaniu dhe tjerët, shiko: “Sahihut-Tergibi vet-Terhibi, 1/ 58).
Ky hadith është prej argumenteve të pejgamberisë, sepse ka ndodhur mu ashtu si ka thënë në këtë dynja, po ka me ndodhë edhe ajo që ka treguar për në ahiret, All-llahu na ruajtë.
All-llahu na dhashtë bereqete në dynja dhe ahiret, na dhashtë sinqeritet në dije dhe vepra. Amin.
Bekir Halimi,
23.6.2006
